محصولات دخانی با پخت و عمل آوری برگهای گیاه توتون و تنباکو که بخشی از تیره تنباکوییان(nicotiana) محسوب میشود جان میگیرند. تاکنون بیش از هفتاد نوع تنباکو شناخته شده اند؛ اما تنها یک نوع از آنها یعنی” نیکوتیانا توباکوم, n. tabacum” در حد یک کشت تجاری است. آلکالوئید فرار بیرنگ در نیکوتین مسئول تحریک عملکردهای مغز، افزایش فشار خون، انقباض رگهای خونی محیطی و افزایش ضربان قلب است.
اکنون حدود ۱۹ درصد جمعیت بزرگسال جهان مصرف کننده دخانیاتاند. درصد مصرف کنندگان محصولات دخانی در سالهای اخیر کاهش یافته است و انتظار میرود این روند کاهشی ادامه یابد. “جان الفلاینjohn elflein” در گزارشی که در ۱۱ نوامبر ۲۰۲۰ در وبسایت “استاتیستا statista” انتشار داد پیش بینی میکند تا سال ۲۰۳۰ حدود ۱۷ درصد از جمعیت جهان مصرف کننده دخانیات باشند؛ این میزان در قیاس با درصد مصرف کنندگان دخانیات در سال ۲۰۱۵، چهار درصد کاهش را نشان خواهد داد. آگاهی از خطرات مصرف دخانیات، هزینهها، همچنین سیاستها و برنامههای تبلیغاتی جهت دار به طور کلی در این کاهش نقش دارند. از سال ۲۰۱۸ بدین سوی جمعیت بالایی در سطح جهانی به نوعی تحت پوشش سیاستهای کنترل دخانیات بودهاند.
در مجموع در کشورهای پر درآمد ۲۲ درصد بزرگسالان خریدار و مصرف کننده دخانیات به شمار میروند. در آمریکا اکنون ۳۷/۸ میلیون نفر مصرفکننده دخانیات هستند. در آن کشور نسبت مردان مصرفکننده دخانیات ۱۷ درصد و نسبت زنان مصرف کننده دخانیات ۱۳ درصد گزارش شده است. مصرف دخانیات بدون مشکل نیست. هزینههای مرتبط با دخانیات در آمریکا در سال حدود ۲۰۰ میلیارد دلار است. نیمی از این مبلغ مخارج مستقیم بهداشتی و نیم دیگر مربوط به از بین بردن بهره وری در جمعیتهای انسانی است. ضمن آن که مخاطرات بیماریهای قلبی و سرطانها را شایع میسازد.
کشورها به گونهای رو به تزاید تلاش میکنند مصرف دخانیات را در مکانهای عمومی ممنوع ساخته و مردم را به ترک دخانیات ترغیب نمایند. ” الفلاین” با استناد به نظرسنجیها میگوید ۸۰درصد از کسانی که در کشور آمریکا روزانه کمتر از یک بسته سیگار میکشند از تمایل خود به ترک آن میگویند.
با این حال مصرف سیگار الکترونیکی چه به قصد ترک سیگارهای متداول و چه به نیت جایگزینی با سیگارهای مذکور در حال افزایش است. معضل بزرگ آن است که دولتهای سراسر جهان از محصولات دخانی درآمد قابل توجهی کسب میکنند. این مبالغ آشکارا بیشتر از هزینههایی است که برای ممانعت از مصرف دخانیات پرداخت میگردد.
وبسایت گروه پژوهشی “ایمارک imarc” در گزارشی تحت عنوان “بازار دخانیات: گزارش روندهای صنعت جهانی، سهام، ابعاد، رشد، فرصت و پیش بینی ۲۰۲۵-۲۰۲۰” از حجم هشت و نیم میلیون تنی صنعت دخانیات جهان در سال ۲۰۱۹ یاد میکند.
در سالهای اخیر در تقاضای جهانی دخانیات شاهد تغییر مسیر از کشورهای توسعه یافته به کشورهای در حال توسعه آسیایی و آفریقایی هستیم. این موضوع میتواند به دلایلی چون افزایش جمعیت، ارتقای سطح درآمد مصرف کنندگان و نرمش در مقررات دولتهای این کشورها نسبت داده شود. معرفی تولیدات بیشماری از محصولات دخانی از جمله سیگارهای طعم دار، بلند و لاغر رنگی و الکترونیکی توسط تولید کنندگان، چشم انداز مثبتی برای رشد بازار دخانیات ایجاد کرده است.
افزایش سرمایه گذاری در تحقیق و توسعه منجر به معرفی محصولاتی با کاهش سطح مواد سمی شده است. این امر به جذب مصرف کننده بیشتر برای محصولات دخانی کمک میکند.
با این حال سطح بالای تحصیلات همراه با افزایش آگاهی در مورد نگرانیهای بهداشتی مربوط به مصرف دخانیات مانند انواع مختلف سرطانها، بیماریهای قلبی عروقی، بیماریهای ریوی و... رشد بازار را مختل کرده است.جدای از آن، مقررات دقیق در کشورهای پیشرفته رشد بازار را محدودتر میکند.
در منطقه آسیا چین به دلیل افزایش تولید برگ تنباکو در منطقه، از موقعیتی پیشرو در بازار جهانی دخانیات برخوردار شده است. علاوه بر این، از آنجا که سیگار کشیدن در میان نسلهای جوان چین متداول است؛ تقاضای دخانیات تداوم دارد. هندوستان، برزیل، آمریکا و پانزده کشور اتحادیه اروپا نیز در زمره مصرف کنندگان عمده دخانیاتاند.
بازار دخانیات به گونهای عمده در دستان سه تولیدکننده عمده که اکنون بیش از دو سوم سهم بازار را در اختیار دارند متمرکز است؛ بدین گونه، تصویری که شبکههای توزیع و نامهای تجاری نیرومند از بازیگران تجارت دخانیات ترسیم کرده اند ادامه بقا را برای تازه واردان دشوار میسازد.
در این بازار نمیتوان از نقش و توان تولیدی غولهای صنعت دخانیات همچون شرکت ملی دخانیات چین، فیلیپ موریس اینترنشنال، بریتیش آمریکن توباکو، دخانیات بین المللی ژاپن و ایمپریال توباکو گروپ غافل ماند.
منبع: یاداشت سارا اکبری کارشناس اقتصادی در روزنامه اقتصاد ملی که در سایت انجمن تولیدکنندگان، واردکنندگان و صادر کنندگان محصولات دخانی بازنشر شده است