صنعت دخانیات ایران، چالشها و راهکارها

توتون صنعت _ نشست تخصصی صنایع دخانی در روز‌های پایانی اردیبهشت ماه در مشهد گامی برای همکاری و تعامل بیشتر دست‌اندرکاران و فعالان این صنعت با قانون گذاران، مجریان دستگاه‌های اجرایی و متولیان امنیت اقتصادی به شمار می‌رود. آنچه در پی می‌آید مروری است بر اهم مطالب و موضوعاتی که در این سمینار از زبان فعالین این صنعت و متولیان امور حاکمیتی مطرح شد.

 همایشی برای هم اندیشی فعالان صنعت دخانیات با مسئولین

در این همایش، جمعی از نمایندگان مجلس، مدیران دولتی، نهاد‌های انتظامی و قضایی و فعالان اقتصادی، چالش‌های صنعت ملی دخانیات کشور را مورد بحث و نقد کارشناسانه قرار دادند و برای برون رفت از مشکلات کنونی، راهکار‌هایی را مطرح کردند.

مصطفی کربلایی دبیر همایش تخصصی صنعت دخانیات با خوش‌آمد گویی به مهمانان، اظهار امیدواری کرد که این نشست تخصصی راه حل‌های موثر و مناسبی را فراهم سازد و چشم انداز جدیدی را فراروی صنعت دخانیات بگشاید.

 تاجدار رئیس هیئت مدیره انجمن تولیدکنندگان، ‌صادرکنندگان، واردکنندگان محصولات دخانی:

در سال‌های اخیر افزایش عوارض و مالیات محصولات دخانی صدمات زیادی به صنعت دخانیات زده است

محمد رضا تاجدار با انتقاد از وضعیت پیش روی تولید و توزیع محصولات دخانی در کشور گفت: در سال‌های اخیر روند افزایشی عوارض و مالیات صدمات زیادی به این صنعت زده است و حتی برخی وعده‌های حمایتی از صنعت دخانیات تحقق پیدا نکرده است. وی افزود نگاه برخی از مسئولان به فرایند تولید کالای دخانی خطا می‌باشد و این محصول را به عنوان کالای آسیب رسان معرفی می‌کنند، در حالی که حمایت از تولیدات داخلی نه تنها روند قاچاق را کاهش می‌دهد، و از مصرف کالای قاچاق که بیش از پیش سلامت مصرف کنندگان را به خطر میندازد ممانعت میکند، بلکه موجب درآمدزایی بیشتر برای دولت و کسب وکارهای قانونی این عرصه خواهد شد. تاجدار تصریح کرد: ما در کشور آمار دقیقی از تولید و‌مصرف سیگار نداریم و تناقض آمار‌ها از سوی مراکز مختلف، امکان برنامه‌ریزی دقیق را سخت می‌کند. مشکلات پیش روی ما در آمار و ارقام چند وجهی است و‌ حتی سامانه جامع تجارت نتوانسته است کمکی به اختلاف اعداد و ارقام تولید و مصرف سیگار در کشور کند. وی از مسئولان دولتی خواست تا مطالبات تولیدکنندگان و کار آفرینان را جدی بگیرند و آسیب‌های این عرصه را به نحوی مناسب مرتفع  کنند.

 مشکلات پیش روی صنعت دخانیات

رئیس انجمن تولیدکنندگان، صادرکنندگان و واردکنندگان محصولات دخانی با اعلام اینکه سهم کالای قاچاق در بازار محصولات دخانی ایران حدود 25 درصد است مشکلات پیش روی صنعت دخانیات کشور را در چهار حوزه ثبت سفارش مواد اولیه، تخصیص ارز، سامانه جامع تجارت، فرایند ترخیص کالا و قاچاق به شرح زیر عنوان کرد.

الف) مشکلات ثبت سفارش

1. فرایند زمان بر ثبت سفارش واردات مواد اولیه و هزینه‌های سنگین مرتبط با آن

2. اعمال محدودیت‌های سقف و سابقه واردات مواد اولیه

3. مدت زمان محدود اعتبار ثبت سفارش و هزینه‌های زیاد تمدید آن

ب ) مشکلات تخصیص ارز

1. مدت زمان طولانی برای تخصیص ارز از سوی بانک مرکزی( 100 الی 120 روز)

2. فرایند طولانی خرید و سپس تأمین ارز در مرکز مبادله ارز و طلای ایران

3. زمان بر بودن تحویل ارز در مقصد و یا انجام حواله بانکی

4. افزایش مستمر نرخ تسعیر ارز و تورم بدهی تولیدکننده به تأمین کنندگان خارجی در اثر خریدهای اعتباری

پ ) مشکلات سامانه‌ای و فرایند ترخیص کالا

1. قطعی و اختلال‌های فراوان سامانه جامع تجارت

2. عدم انتقال به موقع اطلاعات مجوزهای ترخیص از ntsw به epl

3. فرایند طولانی ترخیص کالا از گمرکات کشور و رسوب مواد اولیه در گمرک

4. مدت زمان محدود تعیین ماهیت کالا

5. مشکلات مربوط به توزیع مویرگی و ثبت آنها

ت) مشکلات ناشی از قاچاق کالای دخانی

1. وفور کالای قاچاق دخانی در رده‌های گوناگون قیمتی

2. کاهش توان رقابت تولیدکننده داخلی در برابر تنوع و تعدد برندهای قاچاق

3. افزایش بی رویه عوارض و مالیات‌های کالای دخانی که موجب کاهش توان تولیدکنندگان داخلی و افزایش قاچاق می‌شود.

محمدرضا تاجدار دیگر چالش‌های صنعت دخانیات را به شرح زیر عنوان کرد: 

قطعی‌های مکرر آب، برق و گاز واحدهای تولیدی، تعطیلی مکرر اعلامی از سوی دولت، عدم شفافیت داده‌ها و عدم انسجام گزارشات موجود در کشور پیرامون مصرف، میزان قاچاق ورودی و خروجی و...، ارائه گزارش ناقص از میزان مالیات و عوارض پرداختی صنایع دخانی، عدم صدور مجوز برای واردات یا تولید سیگارهای نوظهور (الکترونیکی - حرارتی)

 راهکار و پیشنهادات:

رئیس انجمن تولیدکنندگان، صادرکنندگان و واردکنندگان محصولات دخانی پیشنهادات و راهکارهایی هم برای برون رفت صنعت از وضع موجود ارائه کرد. اهم این پیشنهادات عبارت بودند از:

1. تسهیل فرایندهای سامانه‌ای و صدور مجوزها

2. شفاف سازی و تسریع رویه‌های تخصیص ارز و ثبت سفارش

3. افزایش زمان اعتبار ثبت سفارش به حداقل یکسال

4. افزایش زمان اعتبار تعیین ماهیت مواد اولیه وارداتی

5. حذف الزام تایید کوتاژ در سامانه جامع تجارت توسط وزارت صمت

6. افزودن امکان ارائه تایید سازمان‌های مجوزدهنده در قالب نامه یا ایمیل سازمانی در زمان ناپایداری سیستم

7. حذف مالیات نخی

8. عدم افزایش 5 واحد درصدی مالیات ارزش افزوده برای نشان ایرانی تولید داخل

9. اصلاح مالیات تنباکوی معسل

10. ارائه گزارشات منظم و دقیق از مالیات پرداختی کل زنجیره صنعت دخانیات از مواد اولیه تا محصول نهایی توسط وزارت امور اقتصادی و دارائی

11. لزوم استفاده از نظرات انجمن‌های تخصصی دخانی در تدوین کلیه قوانین و مقررات

12. اصلاح قانون برای احیاء مجدد پرداخت پاداش آنی و حق الکشف عوامل دخیل در کشف کالای دخانی قاچاق

13. توقف اجرای تبصره 4 ماده 18 قانون مبارزه با قاچاق کالا و ارز در خصوص ثبت آنی

14. ارائه گزارش دقیق و شفاف از میزان قاچاق و مصرف دخانیات در کشور توسط مرکز آمار ایران

15. بازگشت تصمیم سازی در خصوص سیاست‌های تجاری از بانک مرکزی به وزارت صمت و کاهش زمان تخصیص ارز

16. الزام وزارت نیرو به پایداری تأمین برق واحدهای تولیدی در هر شرایط

 سردار جواد تقوی فرمانده انتظامی استان خراسان رضوی:

 قوانین کنونی قدرت بازدارندگی لازم را ندارد

از نگاه این فرمانده انتظامی، بخش مهمی از ناکارامدی و عدم موفقیت در عرصه مبارزه با قاچاق کالای‌های دخانی به سطوح حقوقی و قانونی باز می‌گردد. به نظر سردار جواد تقوی همگام با اصلاح قوانین، باید با متخلفین حرفه قاچاق سیگار برخورد جدی شود تا بتوانیم بازدارندگی جامع و کاملی را در سراسر کشور عملیاتی کنیم و تا هنگامی که این مسیر محقق نشود، مقابله با قاچاق محصولات دخانی به نتیجه مطلوب نخواهد رسید.

 علیزاده رئیس کمیسیون صنایع و معادن مجلس:

صنعت دخانیات ایران یک صنعت سردرگم

علیزاده رئیس کمیسیون صنایع و معادن با اشاره به ارتباط وتاثیر قاچاق سیگار و مالیات گفت: این صنعت یک زنجیره به هم پیوسته است و هنگامی که مالیات بر محصولات دخانی زیاد می‌شود، روند قاچاق سیگار در کشور هم بیشتر می‌شود و در نتیجه این سیاست خطا به تولید سالم و قانونی صدمه جدی می‌زند و باید برای این مشکل راه حل جدیدی پیدا کرد.ایشان صنعت دخانیات کشور را دچار سردرگمی و فاقد راهبرد ملی اعلام کرد و از نحوه واگذاری و خصوصی سازی شرکت دخانیات ایران انتقاد نمود.

 مونا ابرو فراخ رئیس مرکز برنامه ریزی، ساماندهی و نظارت بر دخانیات کشور: 

 جایگاه ملی صنعت دخانیات اهمیت زیادی دارد

رئیس مرکز برنامه‌ریزی، ساماندهی و نظارت بر دخانیات کشور از رشد ۳۸۰درصدی در صادرات صنعت دخانیات کشور خبر داد و بر تقویت این روند تاکید کرد. خانم مونا ابرو فراخ با اشاره به جایگاه صنعت دخانیات در ایران خاطر نشان کرد: سزاوار است به این صنعت توجه بیشتری شود، زیرا این صنعت هویت ملی دارد و این ویژگی اهمیت آنرا بیشتر کرده است. وی افزود: در سال‌های اخیرصادرات صنعت دخانیات رشد ۳۸۰ درصدی داشته و شایسته است با تعامل همه عوامل دخیل در حوزه تولید و توزیع محصولات دخانی، موانع تولید را با نگاهی جامع و مطالعه شده کاهش دهیم.

 سردار سرتیپ پاسدار رحیمی رئیس پلیس امنیت اقتصادی فراجا:

 برای مهار قاچاق سیگار برنامه و رویکرد‌های متفاوتی وجود دارد

رئیس پلیس امنیت اقتصادی فراجا با اشاره به اهمیت هماهنگی سازمانی برای مقابله با چالش‌های قاچاق و بازار گفت: وقتی بنده به این نشست دعوت شدم از تمامی همکاران دعوت کردم که تمام قد در حل مشکلات کالای‌های دخانی مشارکت فعال کنید و به همین جهت همکاران نیروی انتظامی در استان خراسان رضوی برای کمک همه جانبه آمده اند. وی تاکید کرد برای مهار قاچاق سیگار برنامه و رویکرد‌های متفاوتی وجود دارد و کنترل منطقی قیمت محصولات دخانی یکی از این راهکار‌ها به حساب می‌آید. وی از شهادت دو تن از مامورین این نهاد انتظامی بدست عوامل قاچاق که اخیرا اتفاق افتاده بود خبر داد که در یک مورد با رد شدن از روی بدن آن شهید همراه بوده است. ایشان انتقاداتی هم به نحوه اعطای عاملیت پخش محصولات دخانی داشتند.

 احسان قاضی زاده هاشمی:

دستگاه‌های مرتبط عدد و آمار شفاف ارائه دهند

این نماینده مجلس شورای اسلامی با انتقاد از عدم شفافیت در آمار و ارقام عوارض و مالیات، از تمام دست اندرکاران فعال در صنعت دخانیات درخواست کرد که آمار مالیاتی را شفاف کنند.‌ وی تصریح کرد: متاسفانه هر یک از سازمان‌های مرتبط، عدد و آمار خودش را دارد که بر چگونگی تصمیم سازی‌ها اثر منفی می‌گذارد. بعضا خزانه داری کل کشور یک آمار دارد و سازمان برنامه و بودجه یک عدد متفاوت می‌دهد و از سوی دیگر وزارت صمت آماری مغایر با سازمان‌های دیگر اعلام می‌کند و تا این وضع وجود دارد سامان دهی این صنعت سخت خواهد بود.

 داود کیانی مدیر کل امور قاچاق کالا و ارز سازمان تعزیرات حکومتی:

 5 درصد پرونده‌های شعب تعزیرات به مجموعه کالای‌های دخانی مرتبط است

داود کیانی مدیر کل امور قاچاق کالا و ارز سازمان تعزیرات از دیگر سخنرانان این نشست تخصصی بود، وی اعلام کرد ۵ درصد پرونده‌های شعب تعزیرات حکومتی به مجموعه کالای‌های دخانی مرتبط است و اگر بخواهیم چشم انداز این صنعت پر فروغ شود، سزاوار است موانع اصلی را شناسایی کنیم و جریان‌های که مخالف شفاف سازی در صنعت دخانی هستند را به افکار عمومی معرفی کرد.

در بخش دیگری از این نشست دبیر همایش صنعت دخانیات مصطفی کربلایی در پاسخ به مبهم بودن پرداخت مبالغ مالیاتی اعلام کرد، فیش‌های پرداختی روشن است و ما میتوانیم فیش‌های پرداختی به مبلغ ۲۸۰ هزار میلیارد تومان را به مسئولان سازمان امور مالیاتی تقدیم کنیم تا بحث آمار‌های متناقض روشن شود.

 بیانیه اختتامیه نشست تخصصی صنعت دخانیات

بیانیه این نشست بر محور‌ها و نکات اصلی مانند رایزنی وتعامل بیشتر فعالان صنعت دخانی و دستگاه‌های مرتبط تاکید داشت. مهمترین خواسته‌ها واهداف این همایش شامل محور‌های زیر بود.

1. اهمیت دادن بر تولیدات شفاف ومصرف محصولات دخانی سالم و تحت نظارت

2.  تاکید بر حمایت از تولید‌کنندگان داخلی

3. مقابله باقاچاق و تجارت غیر قانونی محصولات دخانی

4.  ارایه اطلاعات صحیح در مورد آمار و ارقام تولید، مصرف، قاچاق و مالیات صنعت دخانیات

5.  وجود شیوه‌های هوشمند برای مدیریت زنجیره تامین، تولید تا عرضه محصولات دخانی

6.  تقویت همکاری بین دستگاههاو نهاد‌ها برای کنترل ورود غیر مجاز محصولات دخانی

 نتایج و دستاوردهای نشست تخصصی صنعت دخانیات در مشهد

برگزاری این نشست که به همت و کوشش انجمن تولیدکنندگان، صادر‌کنندگان و وارد‌کنندگان محصولات دخانی انجام شد، گامی بسوی تعامل و هم افزایی دست اندرکاران صنعت دخانیات و برنامه ریزی دقیق‌تر برای این بخش تولیدی محسوب می‌شود. تردیدی نیست که برگزاری این دست از همایش‌ها می‌تواند فضای شفاف و سالم‌تری را بین دست اندرکاران صنعت دخانیات فراهم سازد. از این رو حضور مسئولین امر در کنار فعالان صنعت دخانیات، فرصتی مناسب برای رفع مشکلات پیش روی این صنعت به حساب می‌آید. در واقع یکی از مهمترین کارکرد‌های این گونه از نشست‌های تخصصی شناخت بیشتر، تعامل بیشتر و نزدیکتر سازمان‌ها و دستگاه‌ها با فعالین اقتصادی برای همکاری لازم در عرصه صنعت دخانیات کشور قلمداد می‌شود. دلسوزان عرصه صنعت دخانیات و نهاد‌های مرتبط در این نشست تخصصی امید‌وارند که سخنان کارشناسانه مدعوین این همایش، رویکرد موثر و جدیدی را برای همکاری بیشتر دستگاه‌های فعال صنعت دخانیات در کشور ایجاد کند.