دخانیات، صنعتی بدون پشتوانه

چندی پیش مسایل صنعت دخانیات در میزگردی با حضور فرداد  امیراسکندری مدیر مسئول ماهنامه توتون صنعت، حسین نظام‌آبادی رئیس انجمن تنباکوی معسل، نوید پرچمی نایب رئیس انجمن تنباکوی معسل و اکبر فیضی دبیر انجمن تنباکوی معسل در محل این انجمن بررسی شد. در این میزگرد درباره صادرات دخانیات، فرصت‌های صنعت دخانیات، خلاءهای قانونی این صنعت، دستاوردهای صادراتی و درآمدهای ارزی ناشی از آن و مسایلی از این دست بحث و تبادل نظر شد.
 به اعتقاد شرکت کنندگان در این میزگرد، دخانیات صنعتی مشابه دیگر صنایع کشور است که علاوه بر اشتغال‌زایی با پرداخت مالیات منبع مالی مهمی برای دولت به شمار می‌آید اما مسئولان آن طور که باید به این صنعت توجه ندارند. شرکت کنندگان در این میزگرد بر این باور بودند که بحث مبارزه با مصرف دخانیات در ایران به تدریج به مبارزه با صنعت دخانیات تبدیل می‌شود.
لزوم معرفی صنعت 
امیراسکندری:صنعت دخانیات ایران بیش از 80 سال به صورت انحصاری و دولتی اداره شد و وقتی آزاد شد که فضای محیطی و کسب و کار این صنعت از نظر قوانین و مقررات هنوز شکل نگرفته بود بنابراین صنعت نوین دخانیات ایران در خلأ متولد شد مسوولین و تصمیم گیران از جایگاه این صنعت در اقتصاد کشور اطلاعات دقیق نداشتند و ندارند و در تنظیم مقررات مشکلاتی بوده وهست که نیاز به روشنگری دارد با این هدف که بتوانیم  واقعیت‌های صنعت را به درستی ترسیم کنیم و اطلاعات و داده‌های صنعت را به اشتراک بگذاریم. ایده انتشار یک نشریه شکل گرفت و امیدوار هستیم این اطلاع رسانی و روشنگری حتی به متولیان سلامت در اتخاذ تصمیمات مناسب در کنترل مصرف دخانیات کمک کند چون تا زمانی که تولیدکنندگان قانونی که ظرفیت جاری سازی قوانین و مقررات و الزامات بهداشتی و رهگیری را دارند مغضوب باشند و به رسمیت شناخته نشوند و مورد احترام نباشند محصولات غیرقانونی و خارج از کنترل و نظارت جای تولیدات آنها را خواهد گرفت و سلامت جامعه بیش از پیش به خطر خواهد افتاد.            
فیضی: ما باید صنعت را خوب معرفی کنیم. اشکالی که از گذشته وجود داشت این بود که یک صنعت استراتژیک یعنی صنعت دخانیات را به‌عنوان صنعت به جامعه معرفی نکردیم و این ناشی از ضعف ما بوده است. اخیرا مستندی به نام سرنخ از تلویزیون در حال پخش است که مجموعه دخانیات، نواقص، ظرفیت و توانمندی‌ها و... این صنعت را معرفی می‌کند. متاسفانه به این صنعت ظلم می‌شود.
پرچمی: در کشور ما همواره شرایط به گونه دیگر بوده و هزینه صنایع پیشرو صرف صنعت درجه سه شده است. در حالی که سازمان‌های بین‌المللی برای مبارزه با دخانیات کمک مالی پرداخت می‌کنند، شرکت‌های دخانی همین کشورها به دنبال بازکردن مسیر خود در بازار ایران هستند. به مرور این مسئله باعث شد که سهم شرکت دخانیات ایران در بازار 6 تا هفت درصد شود این مسئله در تمام صنایع ما وجود دارد. در خودروسازی و فولاد و غیره هم این رفتار حاکم است. آقای ترامپ وقتی در عربستان دست می‌دهد، پشت آن دست، بالای 50 هزار شرکت مشارکت دارند و نفع مالی می‌برند. در ایران نهاد‌های  بین‌المللی می‌آیند و می‌گویند ما برای تامین جانی مردم ایران در بحث صنایع خودروسازی فرهنگسازی می‌کنیم اما عملا زمینه واردات ماشین چینی به کشور را فراهم می‌کنند. 
بی اطلاعی مسولین و تصمیم گیرندگان از واقعیات صنعت 
فیضی: در حال حاضر مهمترین مشکل این است که برای این صنعت کسانی تصمیم می‌گیرند که کوچکترین اطلاعی از این حوزه ندارند. شاهد مثال هم برای این گفته خود دارم. با رئیس یکی از کمیسیونها صحبت کردم و گفتم که در جریان هستید که در لایحه بودجه 1400 چه چیزی را پیشنهاد دادید. برای هر بسته تنباکوی 50 گرمی 10 هزار تومان مالیات گذاشته‌اید. تبعات این مالیات را توضیح دادم و تاکید کردم که این مسئله فقط منجر به  رشد قاچاق و افزایش تولیدات جعلی می‌شود. کارخانجات را تعطیل می‌کند و تبعات متعددی دارد. ایشان در نهایت گفت که از صنعت دخانیات اطلاعی ندارد و یکی دو نفر به آنها گفته‌اند که برای صنعت دخانیات مالیات وضع شود.
امیراسکندری: همان طوری که آقای فیضی اشاره داشتند صنعت دخانیات از عدم اشراف مسئولین بر نقش و اهمیت و داده‌های این صنعت رنج می‌برد. در حالی که دخانیات بومی‌ترین صنعت ایران است. بیشتر صنایع ما ویترین هستند و مونتاژ می‌کنند. این صنعت دارای عقبه عمیق تحقیق، پژوهش، زراعت، ترویج، آموزش، کاشت تا جوربندی و دسته‌بندی انواع توتون و تنباکو است. هیچ صنعتی تا این میزان پیوند با اقتصاد بومی، ملی و اجتماعی ندارد. این صنعت 90 سال با جامعه عجین شده و اجزایش درست پیاده شده است. همه فرآیندهای این صنعت در داخل کشور اتفاق می‌افتد و زنجیره تولید آن هم یک گستره جغرافیایی از گرگان تا ارومیه  و از تالش تا بوشهر دارد. کشور ما در این زمینه توانایی صدور دانش فنی دارد برخی می‌خواهند صنایع ما را از بین ببرند و فرقی نمی‌کند چه صنعتی باشد هر صنعتی با یک بهانه ای.
ظرفیت‌های صنعتی، کشاورزی و صادراتی  بخش دخانیات 
پرچمی: در زمان کرونا شرکت‌های دخانیات خطوط سودده خود را تبدیل به خط تولید الکل کردند. این صنعت صد درصد زیان‌آور نیست. مثل بقیه صنایع زیان‌های خودش را دارد اما وقتی بحث سلامت جامعه مطرح می‌شود، این صنعت خط خود را تبدیل می‌کند و اسپری الکل در دسترس جامعه قرار می‌دهد. بعضی دیگر از شرکت‌های تولیدکننده دخانیات هم در زمان کمبود ماسک، شروع به تولید ماسک برای توزیع در سوپرمارکت‌ها کردند. دخانیات یک صنعت است. چون اسمش دخانیات است نمی‌توان همه فعالیت‌هایش را مضر تصور کرد. متاسفانه در صنعت دخانیات همیشه مسایل منفی را نگاه می‌کنند.
نظام آبادی: فقط نباید از دید سودآوری به صنعت دخانیات نگاه کرد. صنعت دخانیات در بخش صادرات و ارزآوری هم نقش دارد. این مقوله فراموش شده‌ای است. مسئولین ارزش صادرات شرکت‌های ایرانی به کشورهای مختلف را در نظر نمی‌گیرند. محصولات شرکت‌های ایرانی به کشورهای هدف شامل آلمان، لهستان و... صادر می‌شود.
پرچمی: کالای صادراتی صنعت دخانیات در دنیا با هواپیما حمل می‌شود، این یعنی تولیدکنندگان دخانیات به قدری به محصولات خود بها می‌دهند که آن را به صورت اورژانسی با هواپیما حمل می‌کند و در داخل فرودگاه به صورت vip بار آنها حمل می‌شود اما در گمرک ایران محموله‌های دخانیات اولویت آخر است. در گمرک می‌گویند بارهای خیلی ویژه‌تر داریم اما بار ویژه‌شان گندله‌ای است که می‌خواهد به صورت اولویت‌دار از مرز خارج شود. محصولی که همه آلودگی‌هایش به کشور تحمیل شده و به صورت خام به خارج صادر می‌شود تا چند سری در کارخانه‌های دیگر روی آن کار شود تا با ارزش افزوده چندین برابری به محصول نهایی تبدیل شود اما سیگار یک محصول نهایی است. مسئولان باید بدانند که صنعت دخانیات هم یک صنعت است که کارگر دارد، لیست بیمه دارد و در اقتصاد نقش دارد.
نظام آبادی: بخش کشاورزی یکی از بخش‌هایی است که از صنعت دخانیات منتفع می‌شود. شرکت من در مازندران تولید فصلی تنباکو دارد. ما نزدیک به 450 نیروی قراردادی داریم. سالیانه حدود 20 تا 50 هکتار از اراضی منطقه را هم زیر کشت می‌بریم. محصول این زمین‌ها هم برای تولید محصولات خودمان و هم برای صادرات استفاده می‌شود. در شرایطی که در ایران در معرض انواع فشارها هستیم، سال 98 در یک نمایشگاه نیمه حرفه‌ای در اربیل شرکت کردیم و دیدیم که سفرای عراق چقدر به صنایع اهمیت می‌دهند. از ما برای حضور در عراق قدردانی کردند و پیشنهاد فضای مجانی برای فعالیت در این کشور دادند. حتی بعد از اینکه ما به ایران برگشتیم، خیلی پیگیر حضور ما در عراق بودند. آنها به دنبال جذب نیرو هستند و ما نیروها را فراری می‌دهیم. در فصل خرید باید لباس کماندویی داشته باشیم. مجموعه‌هایی که باید به خرید توتون و تنباکو کمک کنند، با تولیدکننده داخلی همکاری نمی‌کنند در نیتجه قاچاقچی می‌آید محصول مزارع ایران را خیلی سریع خریداری می‌کند. تنباکو را در طویله‌ها و... بسته بندی می‌کنند و بر فرآیند بسته‌بندی اصلا نظارت نمی‌شود. در این حوزه جای کار زیادی وجود دارد. برای ورود دستگاه‌ها مشکل وجود دارد. ما برنامه‌ریزی‌هایی برای ورود دستگاه‌های مورد نیاز انجام داده بودیم که به مسئله تغییرات نرخ دلار برخوردیم. در مازندران برای کشت برنج به آب زیادی نیاز است. دغدغه استان این است که کشاورزان را به سمت کشت توتون هدایت کند تا مسئله کمبود آب حل شود. همه این مسایل باید در قانون گنجانده شود.
امیراسکندری تولیدات صنعت دخانیات درست است که مضرات اجتماعی دارد. در هیچ جای دنیا چنین صنعتی را تعطیل نمی‌کنند. همه صنایع آلایندگی خاص خود را دارند. عموماً برای صنایع اصطلاحاً دارای عوارض اجتماعی منفی  به نحوی  عمل می‌شودکه این صنایع خود را اصلاح کنند. یا راهکارهایی به این صنایع ارائه می‌شود که آلایندگی و مضرات آن  کاهش یابد. نهایتاً از قالب‌هایی استفاده می‌شود که آثار و تبعات منفی یک صنعت کنترل شود. امسال دولت در لایحه بودجه پیشنهاد کرده است پنج هزار و 700 میلیارد تومان از محل صنعت دخانیات درآمد مالیاتی  داشته باشد. اگر عوارض نخی اخیر و مالیات بر ارزش افزوده و مالیات بر عملکرد را هم حساب کنیم، درآمدزایی صنعت دخانیات  برای دولت به 15000میلیارد تومان می‌رسد. اما بودجه حاکمیتی این صنعت فقط 6 میلیارد تومان است با این بودجه چطور می‌توان جلو قاچاق را گرفت. کشاورزی را سامان داد و صنعت را در مسیر درست هدایت کرد. 
نظام آبادی: از آقای امیر اسکندری در انتشار ماهنامه توتون صنعت سپاسگذاریم. ما به عنوان تولیدکننده و صادرکننده گرفتاریهای خاص خود را داریم و فرصتی برای طرح واقعیتهای موجود، مسائل و مشکلات و نیز کسب اطلاع از محیط کسب و کار خود نداریم. ماهنامه توتون صنعت میتواند این خلاء را پر کند و صدای صنعت شنیده شود صنعت نیاز به رسانه داشت ابتکار انتشار ماهنامه را به فال نیک می‌گیریم.
پرچمی: در خاتمه برای آقای امیر اسکندری و دست اندرکاران انتشار ماهنامه توتون صنعت آرزوی موفقیت داریم و امیدوار هستیم که دوره انتشار آن به هفته برسد و تیراژ و دامنه نفوذ آن بیشتر شود.