تکالیف مودیان در نظام مالیاتی و صنف دخانی
گفت و گو با سید علی سرحدی

تکالیف مودیان در نظام مالیاتی و صنف دخانی

محاسبات انواع مالیات، تهیه صورتهای مالی و پرداخت مالیات مهمترین دغدغه صاحبان کسب و کارهای مختلف است. در صورت بی اطلاعی و غفلت از قوانین مالیاتی، گاهی جرایمی سنگین برای اصناف در نظر گرفته می شود.

برای اینکه بدانیم انواع مالیاتها چیست، چگونه محاسبه شده و در چه زمانی باید پرداخت شود، جرایم دیرکرد در پرداخت چگونه است و ... به سراغ سیدعلی سرحدی، مدرس و مشاور مالیاتی، عضو انجمن حسابداران خبره ایران و نماینده انجمن حسابداران خبره در هیئتهای حل اختلاف مالیاتی رفتیم. او تاکید کرد که ندانستن قوانین مالیاتی نافی مسئولیت فرد نیست. سرحدی با اشاره به اینکه فعالین اقتصادی باید  دو نوع مالیات شامل مالیات بر درآمد و مالیات ارزش افزوده پرداخت کنند، به تشریح نحوه محاسبه این مالیاتها پرداخت و توضیحاتی در ارتباط با مهلت پرداخت ارائه کرد. این عضو انجمن حسابداران خبره همچنین درباره تکالیف افراد برای تهیه دفاتر قانونی توضیحات کاملی ارائه کرد. به گفته او در حال حاضر سامانه جامع تجارت و سامانه امور مالیاتی با همدیگر مرتبط نیست اما در آینده نزدیک سامانه مودیان راهاندازی میشود که بساط کاغذهای ارائه گزارش را جمع خواهد کرد اما نیاز صاحبان مشاغل به حسابداران یا افراد مطلع در حوزه مالیاتی را بیشتر میکند. به گفته ایشان  با این سامانه انقلابی در نظام مالیات ستانی کشور در پیش است . مشروح گفتگوی علی سرحدی در ارتباط با نحوه محاسبه و پرداخت انواع مالیات صنعت دخانیات در ادامه میآید:

       

 سه نوع گزارش  مالیاتی  در حوزه دخانیات داریم. ارزش افزوده، فصلی و عملکرد. به تفکیک درباره هر یک از این مالیاتها توضیح دهید؟ چه کسانی باید این مالیاتها را پرداخت کنند؟

ما در کشور دو نوع مالیات داریم. یکی مالیات بر درآمد است که به موجب قانون مالیاتهای مستقیم است. یکی مالیات بر ارزش افزوده است که به موجب قانون مالیات بر ارزش افزوده است. گزارشات فصلی مالیات نیست. یک تکلیف است. فهرستی و گزارشی است که یک سری از مودیان مالیاتی باید در موعد مقرر برای سازمان مالیاتی ارسال کنند. یعنی مالیات نیست اما در راستای قانون مالیاتهای مستقیم است و مربوط به موضوع مالیات بر درآمد است. هرکسی در ایران فعالیت اقتصادی میکند -چه در حوزه دخانیات باشد چه هر حوزه دیگر- و درآمد کسب میکند، باید مالیات بر درآمد را پرداخت کند. شما اگر حقوق بگیر هستید، باید مالیات حقوق پرداخت کنید. من کسب و کار دارم و باید مالیات کسب و کارم را پرداخت کنم. یک نفر شرکت ثبت میکند، باید مالیات شرکتش را پرداخت کند. یک نفر مغازه دخانیات میزند و محصولات دخانی میفروشد، او هم باید مالیات پرداخت کند. هرکسی که درآمد داشته باشد، باید مالیات بر درآمد پرداخت کند. دسته دوم مالیات بر ارزش افزوده است که گفتیم به موجب قانون مالیات بر ارزش افزوده است. این قانون سال 1387در کشور ما تصویب و اجرایی شد. یک سری اشخاص موظف به انجام تکالیف مالیات بر ارزش افزوده هستند. هرکسی در ایران عرضه کالا و ارائه خدمت یا واردات و صادرات کالا یا خدمت دارد، مشمول پرداخت مالیات بر ارزش افزوده است. اما ما در بحث ارزش افزوده میگوییم کسانی موظف به انجام تکالیف مالیات بر ارزش افزوده هستند که به موجب فراخوانهای سازمان مالیاتی مشمول اجرای تکالیف این قانون شدهاند. از سال ۸۷ تا کنون در ارتباط با مالیات بر ارزش افزوده ۸ مرحله فراخوان داشتهایم. یعنی طی ۸ مرحله سازمان امور مالیاتی اشخاص مختلفی را صدا زده و گفته موظف هستید در نظام مالیات بر ارزش افزوده ثبت نام کنید و تکالیف ارزش افزوده را انجام دهید. به خاطر همین است که وقتی به سوپرمارکت محل میروید، مالیات بر ارزش افزوده نمیگیرد. شاید روی کالا نوشته باشد ولی او این مالیات را دریافت نمیکند زیرا مالیات بر ارزش افزوده از مراحل قبلی وصول میشود.

 تکلیف گزارشهای فصلی چیست؟ به صورت فصلی هر چند وقت یک بار باید گزارش ارائه بدهید؟

ما در گزارش فصلی پول نمیدهیم. فقط یک فهرست را به صورت فصلی هر سه ماه یکبار برای سازمان مالیاتی ارسال میکنیم. فهرست معاملاتی که در آن سه ماه انجام دادهایم در این لیست آورده میشود. خریدها، فروشها، درآمدها و هزینهها همه را باید برای سازمان مالیاتی ظرف هر سه ماه تا یک و نیم ماه بعد از پایان هر فصل ارسال کنیم. یعنی فصل بهار که تمام میشود تا یک و نیم ماه بعد از پایان فصل بهار برای ارسال گزارش فرصت داریم. این لیستها پرداخت مالی ندارد اگر تکالیفش را انجام ندهیم، جریمه میشویم. تمام اشخاص حقوقی مانند شرکتها و موسسات و از بین اشخاص حقیقی صاحبان مشاغل گروه اول باید گزارش فصلی ارسال کنند.

 مشاغل گروه اول شامل چه افرادی میشود؟

صاحبان مشاغل از نظر قانون به سه گروه تقسیم میشوند. بر اساس نوع فعالیت شان و به خاطر این که مثلا کارشان هتل سه ستاره یا بالاتر است در گروه مشاغل گروه اول قرار میگیرند. یا بر اساس حجم فعالیتشان که طبق قانون اگر فروششان از یک مقداری بیشتر باشد، در گروه اول قرار میگیرند. مقدار معاملهای که بر اساس آن مشاغل گروه اول تعریف شدهاند هم چند بار تغییر کرده است. اول که سال ۹۵ این گروهبندی انجام شد، میگفتیم اگر کسی فروشش بیشتر از ۳ میلیارد تومان در سال باشد، در گروه اول قرار میگیرد. بعد این رقم تغییر کرد و حد نصاب گروه اول به ۵ میلیارد تومان افزایش یافت. اکنون مجدد اصلاحیه خورده و چند ماه پیش حجم معامله بالای ۱۵ میلیارد در سال در گروه اول قرار میگیرد. یعنی اگر کسی در سال بیشتر از ۱۵ میلیارد تومان فروش داشته باشد و نه سود او در گروه مشاغل اول قرار میگیرد. بنابراین یک سری مشاغل بر اساس نوع فعالیتشان نوع اول شدهاند. ۸ شغل مانند وارد کنندگان و صادر کنندگان، صاحبان کارگاههای تولیدی که پروانه بهرهبرداری دارند یا هتلهای سه ستاره یا بالاتر، بیمارستانها و درمانگاهها، کلینیکهای تخصصی، صرافیها، فروشگاههای زنجیرهای و ارائه دهندههای خدمات مالی، حسابداری و مدیریتی به همراه مشاغلی که خدمات حمل و نقل ارائه میکنند در گروه اول قرار میگیرند. این ۸ شغل، مشاغلی هستند که به موجب نوع فعالیتشان حتی اگر در سال ۱۰۰۰ تومان هم  فروش داشته باشند، گروه اولی هستند. الباقی مشاغل مانند کسانی که در حوزه دخانیات مشغول هستند، بر اساس فروششان گروهبندی میشوند و فروش دو سال قبلشان برای گروهبندی هر سال شان ملاک قرار میگیرد.

 توزیع کنندههای سیگار به خودی خود گروه اولی نیستند؟

مگر این که فروششان از ۱۵ میلیارد بیشتر باشد.

 پس چرا از همه فروشندگان دخانیات فهرست فصلی میگیرند؟

شاید شخص حقوقی هستند. اگر نیستند و مشاغل گروه دوم یا سوم هستند، نیازی به ارسال گزارش فصلی ندارند. حتی اگر از آنها مطالبه شود، مغایر قانون است. میتوانند از خود دفاع کنند. این موضوع رای  دیوان عدالت اداری دارد. در ابتدا فعالان حوزه دخانیات مشمول ارائه گزارش فصلی بودهاند ولی سال ۹۸ دیوان عدالت اداری رایی را  صادر میکند و این بحث را اصلاح میکند و میگوید فقط اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل گروه اول باید گزارش فصلی ارائه دهند.

 در چه صورت توزیع کنندگان دخانیات مشاغل گروه اول میشوند؟

برای گروهبندی به فروش هر سال مراجعه میشود. مثلا سال ۱۴۰۱ مشخص نیست تا پایان سال چقدر میخواهم بفروشم. پس گروهبندی امسالم با فروش امسالم سنجیده نمیشود. با فروش دو سال قبل سنجیده میشود. در دو سال اول فعالیت، افراد جزو مشاغل گروه سوم هستند. مگر اینکه جزو آن هشت گروهی باشند که به موجب نوع فعالیت، قانون آنها را در گروه مشاغل اول قرار داده باشد. از سال سوم بر اساس فروش دو سال قبل افراد، هر سال گروهبندیشان مشخص میشود. مثلا سال اول فعالیتم گروه سومی هستم. ولی فروشم 30 میلیارد تومان است. سال دوم هم گروه سومی هستم چون دو سال اول، گروه سومی هستم. سال سوم برای گروهبندی بر میگردیم به سال اول که ۳۰ میلیارد فروش داشتهام. پس باتوجه به این سقف گروه اولی خواهم شد. حالا که گروه اولی شدهام باید گزارش فصلی ارائه دهم.

 اگر فردی گروه اولی نباشد و از او گزارش فصلی بخواهند، چطور باید عمل کند؟

بحث تکلیف ارسال گزارش فصلی و این که چه اشخاصی باید گزارش فصلی بفرستند، در ماده ۱۶۹ قانون مالیاتهای مستقیم آمده است. در این ماده گفته شده که اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل باید گزارش فصلی ارسال کنند. این که دقیقا چه اشخاصی باید این گزارش را ارسال کنند، طبق آیین نامه اجرایی تبصره ۳ ماده ۱۶۹ به شماره ۴۶۳۷۸ است. در ماده ۹ این آیین نامه گفته شده بود سه گروه از اشخاص باید گزارش فصلی ارسال کنند. تمام اشخاص حقوقی، صاحبان مشاغل گروه اول و صاحبان مشاغل گروه دوم و سومی که مشمول ارزش افزوده هستند. در ۲۸ آبان ۱۳۹۸ دیوان عدالت اداری این بند سوم را باطل کرد و گفت این بند مغایر قانون است و نیازی به ارسال ندارند. از همان اول هم ابطالش کرد. دیوان عدالت اداری وقتی حکمی صادر میکند دو حالت دارد. یا میگوید از تاریخ صدور رای باطل است یا میگوید از همان اول که تصویب شده بود، باطل است. در این خصوص گفت از همان اولی که تصویب شده بود، باطل است. در نتیجه مشاغلی که مشمول ارزش افزوده هستند اگر گروه اولی نباشند، نیازی به ارسال ندارند. تمام اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل گروه اول نیاز به ارسال گزارش فصلی دارند. اینها باید گزارش فصلی را ارسال کنند ولی مالیاتی هم پرداخت نمیکنند. این صرفا یک تکلیفی است که باید انجام دهند.

 مالیات بر ارزش افزوده به چه کالاهایی تعلق میگیرد؟ وقتی سیگار را میخرید و در انبار مینشانید تا زمانی که فروش نرفته است، باید مالیات بر ارزش افزوده آن کالا را بدهید یا باید سیگار را بفروشید و مابه التفاوت قیمت خرید و فروش را حساب کرده و مالیات بر ارزش افزوده آن را بدهید؟

در بحث مالیات بر ارزش افزوده ما میگوییم چه چیزی مشمول این مالیات است. محور قانون، ارزش افزوده کالاها و خدمات است. این کالاها و خدمات هستند که یا مشمولند یا معاف از مالیات هستند. اکنون محوریت کالاست. نمیگوییم این اشخاص مشمولند و این اشخاص معاف بلکه باید بگوییم این کالا مشمول است یا معاف. محوریت قانون، کالا و خدمات است. پیش فرض این است که همه کالاها و خدمات مشمول ارزش افزوده هستند. مگر این که در قانون گفته باشد که این کالاها و خدمات معافند. این موارد در ماده ۹ قانون دائمی مالیات بر ارزش افزوده آمده است. در آن جا ۱۷ بند کالای معاف از ارزش افزوده داریم و۱۷ بند هم خدمات معاف از ارزش افزوده داریم. مثلا اقلام خوراکی اصلی خانوار، معاف از ارزش افزوده است. برنج، گوشت، روغن، پنیر و ماست معاف از ارزش افزوده است. یا خدمات و محصولاتی که مربوط به حوزه درمان است، معاف هستند. خدمات پزشکی و لوازم درمانی مصرفی معاف از پرداخت مالیات بر ارزش افزوده است.

 اما برای رستوران مالیات بر ارزش افزوده میدهیم.

رستوران اگر زنجیرهای باشد، معاف از ارزش افزوده نیست. رستورانهایی که شعبه داشته باشند، مشول ارزش افزوده هستند. پس اول باید این را بدانیم که در ارزش افزوده همه کالاها و خدمات مشمولند، مگر اینکه قانون معافیت آنها را اعلام کرده باشد. محصولات دخانی در این رابطه معافیتی ندارند و جزو کالاهای خاص در ارزش افزوده محسوب میشوند. چون نرخ مالیات بر ارزش افزوده آنها متفاوت است. نرخ ارزش افزوده محصولات دخانی بیشتر از سایر خدمات و کالاها است. ما در ارزش افزوده یک نرخ عمومی داریم که ۹ درصد است. همه ارزش افزوده را با ۹ درصد میشناسند. وقتی به فروشگاه زنجیرهای میروید و خرید میکنید، ۱ میلیون تومان اگر خرید کنید موقع پرداخت ۱ میلیون و ۹۰ هزار تومان از شما دریافت میشود. آن ۹۰ هزار تومان مالیات بر ارزش افزوده است. اما نرخ مالیات بر ارزش افزوده محصولات دخانی متفاوت و بیشتر است. شما زمانی که کالا و خدمات را میخرید، در زمان خریدتان یک مالیات بر ارزش افزوده پرداخت میکنید. این مالیاتی که پرداخت کردید، طلب شما از دولت میشود. اصطلاحا به آن اعتبار مالیاتی میگویند. کسی که مغازه دارد، رقمی که پرداخت کرده بهعنوان اعتبار و طلبش از دولت ثبت میشود. فرد کالا را در انبارش گذاشته و فعلا نیاز نیست مالیات بر ارزش افزوده به دولت بدهد. زمانی که کالا را فروخت، از مشتری خود باید مالیات بر ارزش افزوده را دریافت کند. روی قیمت کالا بکشد و پولش را از مشتری بگیرد. مالیات بر ارزش افزودههایی که از مشتریانش طی یک فصل دریافت کرده منهای مالیات بر ارزش افزودهای میشود که در زمان خرید به تامین کنندههایش پرداخت کرده است یک مابه التفاوتی بدست میدهد، این مابه التفاوت باید حداکثر تا 15 روز بعد از پایان هر فصل، به دولت پرداخت شود. اظهار نامهای ارسال کند و این مابهالتفاوت را به دولت پرداخت کند. پس تا زمانی که کالا را نفروخته، مشتری هم در کار  نیست تا مودی  از او مالیات  ارزش افزوده بگیرد و به دولت پرداخت کند. بعد از فروش، این پرداخت رخ میدهد. نکته مهم مالیات بر ارزش افزوده این است که قرار نیست این رقم از جیب فعال اقتصادی برود. پرداخت کنندههای  اصلی مالیات بر ارزش افزوده مصرف کنندههای نهایی هستند. من که سیگار میخرم، ارزش افزوده از جیب من میرود. ممکن است بگویید آن مغازهدار که سیگار فروشی دارد، به دولت ارزش افزوده میدهد. او از من پولش را گرفته و به دولت داده است. از جیب خودش قرار نیست مالیات بر ارزش افزوده بدهد. مالیات بر درآمد را میدهد اما مالیات بر ارزش افزوده را از من مصرف کننده میگیرد. پس زمانی که کالایی را میخریم ارزش افزوده میدهیم و زمانی که میفروشیم مالیات بر ارزش افزوده میگیریم. در پایان فصل، اینها را حساب میکنیم و مابه التفاوتش را اگر بیشتر گرفته بودید به دولت پرداخت میکنید. اگر بیشتر پرداخت کرده بودید، اینجا چیزی به دولت پرداخت نمیکنیم. مابه التفاوت ارزش افزوده پرداختی و دریافتی  اعتبار شما و طلب شما از دولت میشود. میتوانید درخواست استرداد دهید یا میتوانید این اعتبار را منتقل به فصل بعد کنید.

 در گزارشات فصلی ارزش افزوده پول رد و بدل میشود؟

اسمش را نگذاریم گزارشات فصلی ارزش افزوده. آنچه ارائه میشود، اظهارنامه ارزش افزوده است. در اظهارنامه ارزش افزوده پول رد و بدل میشود.

 چقدر برای اظهارنامه ارزش افزوده فرصت داریم که آن را تسویه کنیم یا طلب خود را استرداد کنیم؟

قانونی در ۱۷ اردیبهشت ۱۳۸۷ تصویب شد که از ۱ مهر ۱۳۸۷ هم اجرا شد. قانون موقت ارزش افزوده بود. در قانون موقت ما ۱۵ روز بعد از پایان هر فصل مهلت داشتیم اظهارنامه ارزش افزوده را ارسال کنیم و بدهی ارزش افزوده خود را پرداخت کنیم. دوم خرداد ۱۴۰۰ قانون دائمی ارزش افزوده تصویب شد. قانون عوض شد و از ۱۳ دیماه ۱۴۰۰ هم اجرایی شد. در قانون دائمی، مهلت پرداخت ارزش افزوده را یک ماه بعد از پایان هر فصل اعلام کردند اما این مسئله منوط به این است که سامانه مودیان راهاندازی شود. سامانه مودیان یک سامانه است که مربوط به امور مالیاتی است. زمانی که سامانه مودیان راهاندازی شود، یک سری اشخاص موظف هستند در سامانه ثبت نام کنند. زمانی که این سامانه راهاندازی شود، مهلت یک ماه پرداخت میشود. تا زمان راهاندازی سامانه مودیان فرصت پرداخت همان ۱۵ روز است.

 آیا فقط افرادی که مجوز کسب صنفی پخش استانی یا کشوری دارند باید مالیات بر ارزش افزوده پرداخت کنند یا آنهایی که بدون مجوز هستند شامل دکهداران و غیره هم باید مالیات بر ارزش افزوده را بدهند؟

بحث ارزش افزوده اینطوری است که بر اساس فراخوانهایی که عرض کردم، مشخص میشود چه افرادی باید مالیات ارزش افزوده را پرداخت کنند. یعنی تکالیف ارزش افزوده را انجام دهند یا ندهند. این که بگوییم دکه یا غیر دکه درست نیست، فقط مبنای ما فراخوانهای ارزش افزوده است. در فراخوانهای ارزش افزوده عرضه کنندهها و پخش کنندگان مشمول مالیات بر ارزش افزوده هستند. خرده فروشیهایی مانند دکه یا سوپرمارکت که سهمیه ندارند، اینها مشمول ثبت نام در نظام مالیات بر ارزش افزوده و انجام تکالیف آن نیستند. هنوز فراخوان نشدهاند. شاید در آینده فراخوان شوند و ملزم شوند این کارها را انجام دهند. ولی فعلا این اتفاق نیافتاده است.

 مالیات بر ارزش افزوده فقط برای فاکتورهای رسمی شرکتها مفهوم دارد؟ کسی که کالای دخانی میفروشد و فاکتور رسمی نمیدهد، تکلیف مالیات بر ارزش افزوده او چه میشود؟

فاکتور رسمی و غیر رسمی اساسا لفظی است که مغایر قانون است. ما در قانون چیزی به نام فاکتور رسمی و غیر رسمی نداریم. قانون مشخصات و ویژگیهای یک صورتحساب را عنوان کرده است. اگر آن صورتحساب این ویژگی را داشته باشد در اصطلاح به آن فاکتور رسمی میگویند اگر نداشته باشد، به آن فاکتور غیر رسمی میگویند. پس در قانون تفکیکی بین فاکتور رسمی و غیر رسمی نداریم. قانون یک نوع فاکتور مشخص کرده است. فاکتوری که مطابق قانون نباشد را فاکتور غیر رسمی مینامیم. اشخاصی که میخواهند فعالیت و درآمد خود را کتمان کنند از فاکتور غیر رسمی استفاده میکنند. یعنی نمیخواهند به سازمان مالیاتی این فروش، یا خرید یا معامله خود را اعلام کنند. این مسئله صد درصد مغایر قانون بوده و خلاف است. نوعی فرار مالیاتی محسوب میشود. در نتیجه زمانی که شما از فاکتور غیر رسمی استفاده میکنید، قانونا اگر جزو فراخوانهای ارزش افزوده باشید، ملزم به انجام تکالیف ارزش افزوده شامل دریافت ارزش افزوده، ارسال اظهارنامه و پرداخت ارزش افزوده به دولت هستید. اما مسئله این است که اکثر کسانی که فاکتور غیر رسمی استفاده میکنند،اصلا نمیخواهند معاملات را به دولت اعلام کنند. به همین خاطر خیلی اوقات وقتی فاکتور غیر رسمی رد و بدل میشود، مالیات بر ارزش افزوده هم رد و بدل نمیشود. چون خریدار و فروشنده توافقشان این است که این معامله را کلا مخفی کنند و وقتی قرار است مخفی کنند، اینجا ارزش افزوده
موضوعیتی ندارد.

 اگر دولت متوجه شود که چنین توافقی کردهاند چه اتفاقی رخ میدهد؟

اگر دولت متوجه شود، هم مالیاتش را از آنها مطالبه میکند و هم جرایم سنگینی دارد. به طور کلی جرایم کتمان درآمد دو جنبه دارد. یکی مالیات بر درآمد و یکی مالیات بر ارزش افزوده است. جریمه کتمان مالیات بر درآمد سی درصد مالیاتی است که برای آن فعالیت وضع میشود. فرضا من در سال ۱۴۰۱صد میلیون از فروش خود را کتمان میکنم. مالیات این ۱۰۰ میلیون  ۲۰ میلیون میشود. سی درصد آن ۲۰ میلیون تومان، جریمه برای من در نظر گرفته میشود. این جریمه هم از نظر مالیاتی غیر قابل بخشودگی است. هزار تومان آن هم بخشش ندارد. اگر یک مودی کلا اظهارنامه عملکرد ندهد، اینجا هم مجددا ۳۰ درصد مالیات آن سال جریمه میشود و مجددا مبلغ جریمه غیر قابل بخشودگی است. هر دوی این جرایم طبق ماده ۱۹۲ قانون مالیاتهای مستقیم است. اگر فرد مشمول ارسال گزارش فصلی باشد و ارسال نکند، یک درصد مالیات گزارشی که ارسال نکرده، جریمه میشود. فرضا این ماه ده میلیارد تومان فروش داشتهام، این فروش را برای سازمان مالیاتی ارسال نکردهام. ۱۰۰ میلیون تومان جریمه این عدم ارسال گزارش میشود. البته این ۱۰۰ میلیون تومان تا حدودی قابلیت بخشودگی دارد، بخشی از آن بخشوده میشود. اگر تکالیف ارزش افزودهام را انجام ندهم اینجا دو درصد مبلغی که باید به دولت بابت ارزش افزوده پرداخت میکردم و نکردم، جریمه میشوم.

 چه زمانی باید مالیات بر ارزش افزوده پرداخت شود؟

طی ۱۵ روز هم باید اظهارنامه ارسال شود و هم مالیاتش پرداخت شود. اگر ارزش افزوده را در آن بازه زمانی مقرر پرداخت نکنید، به ازای هر یک ماه دیرکرد در پرداخت، ماهی دو درصد جریمه میشوید. دو درصد از بدهی که باید پرداخت میکردید و نکردید مبلغ جریمه را مشخص میکند. هر ماه که میگذرد، دو درصد به این جریمه اضافه میشود.

 مالیات بر ارزش افزوده روی همه کالاها یکسان است؟

مالیات بر ارزش افزوده یکسان است مگر  کالاها و خدمات معاف که مثالش را زدیم. برخی کالاها نرخ مالیات بر ارزش افزوده شان متفاوت است. از جمله همین کالاهای دخانی. نرخ مالیاتشان ۹ درصد نیست و بیشتر است. در قانون دائمی از ۱۳ دیماه ۱۴۰۰ به بعد محصولات دخانی را به ۵ گروه اصلی تقسیمبندی میکنیم. گروه اول سیگار و توتون پیپ و تنباکوی تولید داخل که اینها در سال ۱۴۰۰ که قانون تصویب شد، نرخ مالیات بر ارزش افزوده شان ۲۵ درصد است. سالانه ۵ واحد به نرخ ارزش افزودهشان اضافه میشود تا زمانی که به ۵۵ درصد برسد. یعنی امسال مالیات ارزش افزودهشان ۳۰ درصد میشود و سال بعد ۳۵ درصد و سال بعد ۴۰ درصد و همینطور تا به ۵۵ درصد برسد گروه اول محصولات دخانی چنین شرایطی دارند. گروه دوم همین محصولات است، ولی این محصولات تولید داخل با نشان بینالمللی هستند. اینها در سال ۱۴۰۰ که قانون تصویب شد، نرخ مالیات بر ارزش افزودهشان ۴۰ درصد بود. اما سالانه ۵ واحد به نرخشان اضافه میشود تا زمانی که به ۹۵ درصد برسد. یعنی امسال که ۱۴۰۱ هستیم نرخشان ۴۵ درصد میشود و سال بعد ۵۰ درصد. گروه سوم مجددا همین محصولات هستند ولی این گروه اصلا تولید داخل نیست و از خارج کشور آمده و وارداتی است. اینها در سال ۱۴۰۰ نرخ مالیاتشان ۶۵ درصد بود و مجددا سالانه ۵ درصد به آن اضافه میشود تا به ۱۲۵ درصد برسد. دسته ۴ توتون خام وارداتی است که ۱۰ درصد نرخ مالیات بر ارزش افزوده دارد و دیگر آن قصه افزایش سالانه ۵ درصدی را ندارد و گروه آخر هم توتون فرآوری شده وارداتی یا همان خرمن توتون است که این هم ۳۵ درصد نرخ مالیات بر ارزش افزوده دارد و باز هم سالیانه ۵ درصد اضافه شدن را ندارد. شاید سوال پیش بیاید چرا نرخ آنقدر بالا است؟ به خاطر این که دخانیات کالای آسیبرسان است. این یک سیاست از طرف قانونگذاران و دولت است که تا جایی که میتوانند مصرف این کالا را برای مصرفکنندگان گران کند.

 مجوزداران استانی صنف به حساب میآیند؟ باید دفتر رسمی و قانونی داشته باشند؟ اگر باید داشته باشند از کجا تهیه کنند؟

بحث دفاتر قانونی هم مانند گزارش فصلی است. دو گروه از اشخاص باید دفاتر قانونی را تهیه کنند. باز هم همان دو گروه یعنی اشخاص حقوقی و صاحبان مشاغل گروه اول باید دفاتر را داشته باشند. اگر یک توزیع کننده یا تولید کننده جزو مشاغل گروه اول بود، طبق مبنای گروهبندی که گفتم باید دفاتر را داشته باشند. اگر نبود، نیاز به تهیه و نگهداری دفاتر قانونی ندارد.

 دفاتر را باید از کجا بخرد؟

باید قبل از شروع هر سال یعنی قبل از این که سال ۱۴۰۲ شروع شود، از طریق اداره ثبت شرکتها اقدام به پلمپ دفاتر کند. به آن خرید نمیگوییم. البته آن جا هزینه پرداخت میکند. ولی دفاتر قانونی باید پلمپ شده باشند. باید با مراجعه به سایت اداره ثبت شرکتها، یک فرایند سیستمی را طی کند. افراد مشخصاتشان را وارد میکنند و تقاضای دفتر میکنند. هزینه را پرداخت میکنند و یک سری اسناد و مدارک را به اداره پست میبرند و برای اداره ثبت شرکتها پست میکنند. بعد از گذشت حدود دو تا سه هفته دفاتر به آدرس شان ارسال میشود. به این فرایند پلمپ دفاتر قانونی میگوییم. وقتی صحبت از دفاتر قانونی میکنیم، دو دفتر مد نظر است. ۱- دفتر کل و ۲- دفتر روزنامه. این دو مد نظرمان است.

اگر دفتر قانونی نداشته باشند، مبنای محاسبه مالیاتشان چطور است؟ بر اساس سود و زیان اعلامی افراد مالیات حساب میشود؟

بحث دفتر نیست. ابتدا درباره جریمه عدم ارائه دفاتر توضیح میدهم. ممکن است افراد مشمول نباشند و مشاغل گروه دوم و سوم باشند که مشمول نگهداری دفاتر نیستند. اگر ما مشمول ارائه دفاتر باشیم و این کار را نکنیم یعنی جزو گروه اشخاص حقوقی و مشاغل گروه اول که مشمول تهیه و نگهداری دفاتر قانونی هستند، باشیم و دفتر را ارائه نکنیم یا دفاتر کاملا سفید و نانویس ارائه کنیم، اینجا دوباره ۲۰ درصد مالیات آن سال را باید به عنوان جریمه پرداخت کنیم. اما نحوه محاسبه مالیات بر درآمد چطور است؟ ارائه دادن یا ندادن دفتر در محاسبه مالیات تاثیر ندارد. تا قبل از سال ۹۸ تاثیر داشت. ولی از ۹۸ به بعد تغییراتی در قانون ایجاد شد که تاثیر ندارد. نحوه محاسبات مالیات بر درآمد افراد به این صورت است که ما دو حالت کلی برای نحوه محاسبه مالیات داریم. یا بر مبنای سود و زیان و بر مبنای دفاتر و حالت دوم بر اساس ضرایب سود ناویژه و سود فعالیت این محاسبات انجام میشود. اگر مؤدی تکالیفش را به درستی انجام دهد و اسناد و مدارکش کامل باشد، همچنین اظهارنامهاش را در موعد مقرر تسلیم کند، اینجا نحوه محاسبه مالیات بر اساس سود و زیان واقعیاش صورت میگیرد. من اسناد و مدارک برای معاملات دارم. فاکتور خرید، فروش و رسیدهای پرداخت دارم. همه چیزم شسته و رفته و مشخص است. اینجا محاسبه مالیات من بر اساس سود و زیانی است که بدست آوردهام. اما اگر تکالیفم را به درستی انجام ندهم یا اسناد و مدارکم ایراد داشته باشد؛ اینجا نحوه محاسبه مالیاتم بر اساس ضرایب سوددهی انجام میشود که برای مشاغل مختلف و عمده فروش و یا خرده فروش متفاوت است. سالانه هم تغییر میکند. اینطور نیست که بگوییم ضرایب صنف دخانیات به طور ثابت ۱۰ درصد است. عمده فروش و خرده فروش دارند و یک سری نمایندگی دارند. پخش و توزیع دارند. یک سری خرده فروشند. این هم سال به سال عوض میشود. وارداتی باشد یک نرخ و صادراتی باشد یک نرخ دارد. اما به طور کلی بهتر این است که مودیان تکالیفشان را انجام دهند تا نحوه محاسبه مالیاتشان بر اساس سود و زیان واقعی شان باشد و نیاز نباشد به این که اداره مالیاتی سراغ ضرایب سودشان باشد. وگرنه طبعا مالیات بیشتر میشود.

 در فروش دخانیات توزیع کننده هم بهعنوان خریدار و هم فروشنده مالیات میدهد. ولی در سایر کالاها اینطوری نیست. مثلا در طلا فقط یک مالیات دریافت میشود. چرا وضعیت دخانیات اینگونه است؟

قانون مالیات بر ارزش افزوده برای همه یکسان است. من شرکت محصولات دخانی دارم. وقتی خرید میکنم روی مبلغ فاکتورم یک مالیات بر ارزش افزوده میدهم. یک بار مالیات دادهام. به یک نفر دیگر کالا میفروشم. از او ارزش افزوده بیشتر از نرخ ارزش افزودهای که دادهام، میگیرم. چون یک چیزی روی قیمت کالا کشیدهام. وقتی کالا را خریداری کردهام، ۴۵ درصد 100 میلیون را مالیات دادهام. ولی آن ۱۰۰ میلیون کالا را به قیمت ۱۲۰ میلیون تومان فروختهام و 45 درصد 120 میلیون تومان مالیات بر ارزش افزوده دریافت کردهام. این وسط یک رقمی را در قالب مالیات بر ارزش افزوده بیشتر دریافت کردهام. آیا مالیات بر ارزش افزوده را از جیبم پرداخت کردهام؟ از یکی گرفتهام و به بعدی دادهام.

 در نهایت مصرف کننده نهایی مالیات پرداخت میکند؟

این روند زنجیره به زنجیره میچرخد و در نهایت  روی قیمت میرود. خریدار که از مغازه سیگار میخرد مجبور است سیگار با قیمت تولید ۸۰۰۰ تومانی را  احیانا ۳۰ هزار تومان بخرد.

 مالیات بر ارزش افزوده خرده فروش و عمده فروش و کسی که هم خرده فروشی و هم عمده فروشی میکند، باهم متفاوت است؟

خیر تفاوتی نمیکند. تفاوت در مشمولیت شما است. خرده فروش جزو فراخوان نیست و عمده فروش جزو فراخوانها هست. تفاوت در مشمول یا مشمول نبودنشان است. نرخ شان و تکالیفشان فرقی ندارد.

 خرده فروش مشمول مالیات بر ارزش افزوده نیست؟

در فراخوان نیستند، پس مشمول نمیشوند.

 اگر یکی ترکیب این دو فعالیت را انجام دهد، چطور؟ مشمول مالیات نمیشود؟

طبق فراخوان باید ببینیم مشمول مالیات بر ارزش افزوده هستند یا نیستند. ۸ مرحله فراخوان داشتیم. مالیات بر درآمد هم نرخهای جداگانهای دارد که برای اشخاص حقیقی و حقوقی متفاوت است.

 این گروه حقیقی حساب میشوند یا حقوقی؟

بستگی دارد. اگر شرکت و موسسه ثبت کنند،  حقوقی میشوند شخص حقیقی که البته نمیتواند موسسه ثبت کنند. اگر خودشان بهعنوان شخص حقیقی کار کنند، حقیقی و صاحبان مشاغل به حساب میآیند. اشخاص حقوقی نرخ مالیات عملکردشان ثابت و ۲۵ درصد است. با هر میزان سودی ۲۵ درصدش را باید مالیات دهند. چه سر سال ۱۰۰۰ تومان سود کنند، چه ۱۰۰ میلیارد، باید ۲۵ درصد مالیات دهند.  اما اشخاص حقیقی نرخشان متفاوت است.یعنی هرچقدر سودشان بیشتر میشود، نرخ مالیاتشان هم بیشتر میشود.

 برای اشخاص حقیقی تا چه سقفی مالیات افزایش مییابد؟

تا قبل از امسال میگفتیم از ۱۰۰۰ تومان تا ۵۰ میلیون تومان اگر سود داشته باشند، ۱۵ درصد مالیات میدهند. از مازاد ۵۰ میلیون تومان تا ۱۰۰ میلیون تومان ۲۰ درصد و مازاد ۱۰۰ میلیون تومان ۲۵ درصد مالیات میدهند. امسال اصلاحیهای روی این پلهها ایجاد شد. میگوییم از ۱۰۰۰ تومان تا ۲۰۰ میلیون تومان ۱۵ درصد. از ۲۰۰ میلیون تومان تا ۴۰۰ میلیون تومان ۲۰ درصد. از ۴۰۰ میلیون تومان به بالا ۲۵ درصد، نرخ مالیات شان عوض شد.

 آیا به تراکنشهای بانکی افراد مالیات بر عملکرد اختصاص پیدا میکند یا خروج کالا در سامانه مشمول مالیات است؟

فروش و درآمدشان مبلغ مالیات را تعیین میکند. این فروش و درآمدشان از هر راهی میتواند شناسایی شود. چیزی تحت عنوان مالیات بر تراکنشهای بانکی نداریم. ما مالیات بر درآمد داریم. تراکنشهای بانکی یک ابزار و وسیلهای است برای اینکه اداره مالیاتی بفهمد درآمد داشتهایم و چقدر درآمد داشتهایم. وقتی درآمد خود را اظهار نمیکنیم، اطلاعات حسابهایی که گردشهای بالا و مشکوک دارند، توسط بانک مرکزی برای دفتر اداره مبارزه با پولشویی و فرار مالیاتی ارسال میشود. آن اداره که زیرمجموعه سازمان مالیاتی است، میبیند فرد در اظهار نامهاش گفته ۲۰ میلیون فروش داشتهام ولی حساب بانکیاش ۲۰ میلیارد گردش داشته است. ۲۰ میلیارد در حسابش آمده است. این مبلغ از کجا آمده؟ اینجاست که پرونده و آن حساب بانکی را به گروههای رسیدگی کننده ارجاع میدهد. آن زمان است که گروههای رسیدگی کننده فرد را صدا میزنند که این ۲۰ میلیارد از کجا به حسابتان آمده است. مالیات بر تراکنش بانکی از افراد نمیگیرند. میخواهند مالیات بر درآمد بگیرند، ولی از روی تراکنش بانکی رسیدگی و به درآمد افراد دست پیدا میکنند.

 اگر اظهارات افراد ناقص یا مخدوش باشد از تراکنش به عنوان ابزار استفاده میکنند؟

بله برای شناسایی در آمد استفاده میکنند. ممکن است من اظهارنامه دادهام و درآمدم را خیلی کمتر ابراز کردهام. مثلا گفتهام ۲۰۰ میلیون فروش داشتهام ولی در حساب بانکیام ۲۰۰ میلیارد آمده است. کسی که ۲۰ میلیون فروش در سال دارد چرا باید ۲۰۰ میلیارد پول در حسابش بیاید؟ اینجا احتمال قریب به یقین آن شخص درآمد و فعالیتش را از سازمان امور مالیاتی مخفی کرده است. سازمان از روی تراکنش بانکی سروقتاش میرود تا بداند درآمدش چقدر است و مالیات بر درآمدش را بگیرد. پس ما چیزی تحت عنوان مالیات بر تراکنشهای بانکی نداریم. مالیات بر تراکنشهای بانکی یعنی من اگر به شما پول قرض دادم، باید مالیات بدهم. چنین چیزی نیست. اگر تراکنش بانکی ماهیت درآمدی داشته باشد، مالیات بر درآمدش را باید بدهیم.

 تراکنش بانکی از چه حدی بالاتر باشد، بانک مرکزی اعلامیه به سازمان امور مالیاتی میدهد؟

در گذشته یک حد نصاب ۵ میلیاردی برایش اعلام شده بود که اگر بیشتر شود، به طور اتوماتیک بانک مرکزی باید اطلاعات حساب را برای سازمان مالیاتی بفرستد. اما اکنون اینطور نیست. با هر میزان گردشی ممکن است سازمان مالیاتی به حساب بانکی ورود کند. کما این که پروندههای مالیاتی خیلی زیادی داریم که ورودی آن حساب کمتر از ۵ میلیارد بوده است ولی سازمان مالیاتی به این حساب ورود کرده است. اکنون حد نصابی برای گردش مالی نداریم که بگوییم از این مقدار به بالا سازمان مالیاتی ورود میکند. ممکن است در رسیدگی به پرونده مالیاتی من احتمال دهند که کتمان درآمد دارم. میتوانند دستور دهند تراکنش بانکی من را بگیرند با هر میزانی که تراکنش داشته باشم. پس دیگر حد نصاب مشخصی ندارد

 آیا سامانه جامع تجارت و مالیات به هم وصل شدهاند یا وصل خواهند شد؟

در حال حاضر خیر به یکدیگر متصل نیستند. بین سامانه جامع تجارت و سامانههای مالیاتی و سازمان امور مالیاتی اتصالی وجود ندارد. ولی به زودی سامانه جدیدی خواهیم داشت به نام سامانه مودیان. این سامانه مسیر مالیات در ایران را تغییر میدهد. از اکنون این قول را میدهم که یک انقلاب بزرگ در نظام مالیاتی ما ایجاد خواهد کرد. به شرطی که درست اجرا شود. ولی به هر حال سامانه مودیان خیلی از تکالیف ما را تغییر میدهد. شکل و شمایل خیلی کارها را عوض خواهد کرد. فرضا امروز درمورد اظهارنامه ارزش افزوده و گزارش فصلی صحبت کردیم. اگر سامانه مودیان راهاندازی شود، هردوی اینها کم کم از بین خواهد رفت. سامانه مودیان رفته رفته جایگزین گزارشات فصلی و اظهارنامه ارزش افزوده میشود. دیگر نیاز نیست پایان هر فصل اظهارنامه ارزش افزوده دهید و تمام معاملات شما در آن سامانه ثبت میشود. فروشنده در سامانه مودیان میرود و به نام خریدار یک صورتحساب صادر میکند و خریدار در سامانه مودیان آن صورت حساب را تایید میکند یا رد میکند. دیگر اینجا تمام معاملات ما بطور خودکار در سامانه مودیان ثبت شده است.

 یعنی ترکیبی از سامانه جامع تجارت و سامانه مالیاتی است؟

تقریبا میشود گفت اینگونه است. البته این سامانه زیرمجموعه سازمان  مالیاتی است و ربطی به وزارت صمت و سامانه جامع تجارت ندارد. ولی ساز و کارش مشابه آن است.

 با این تفاسیر افراد مجبور خواهند بود به سامانه جامع تجارت مراجعه کرده و آنجا هم اطلاعات وارد کنند. اینطور نیست؟

خیر، اگر وصل شود به این معنی نیست که قرار است  در همه این سامانهها اطلاعات وارد کنند. احتمالا به سمت یکپارچه شدن برویم. سامانه جامع تجارت اطلاعات و جزییاتش در سامانه مودیان بیاید که همه در آن سامانه بروند. یا حتی ممکن است برعکس هم رخ دهد. اما به هر حال همه این تکالیف به سمت الکترونیکی شدن میرود. به زودی این فاکتورهای کاغذی از بین خواهد رفت و صورت حساب الکترونیکی جایگزین میشود. نه این که کلا از بین برود. ولی ۹۰ درصد صورتحساب الکترونیکی میشود. و این که تکالیف مالیاتی و حسابداری این اشخاص خیلی بیشتر میشود. بنابراین صاحبان مشاغل نیاز دارند که حتما یک حسابدار در کنار خود داشته باشند تا این تکالیف را برایشان انجام دهد. خیلی از این اشخاص در جریان این اتفاق نیستند. اینها همه بعدا برایشان بار مالی خواهد داشت. ندانستن و جهل به قانون نافی تکالیف نیست. این که من ندانم، دلیل نمیشود جریمه آن را نگیرند. من نمیدانم و دنبال آن هم نمیروم که بدانم. در نتیجه این مالیات و جریمهای است که از جیب خودم خارج میشود و به ضرر خودم است. پس بهتر است از متخصصین این حوزه، حسابدار و مشاورین مالی و مالیاتی برای این کار استفاده کنم. سامانه مودیان که راه اندازی شود، قطعا نیاز است  این کارها را انجام دهند . یا باید خودشان اطلاعات این چنینی داشته باشند. یعنی فرض کنید من بروم یک مغازه بزنم، افراد اگر اطلاعات مالیاتی را ندارند باید از یک حسابدار یا فرد مطلع استفاده کنند تا درگیر جرایم سنگین مالیاتی نشوند. جرایم مالیاتی خیلی سنگین است. ما در مالیات برخی اوقات داریم که دو برابر قیمت کالایی که فروختهایم باید مالیات دهیم. مثلا صنف طلافروشان سامانه مودیان که راه اندازی شود، موظف هستند معاملاتشان را در سامانه مودیان ثبت کنند. اگر این کار را نکنند، ۹ درصد قیمت اصل طلا باید جریمه دهند. این رقم خیلی سنگین است و غیر قابل بخشودگی است. یا هماکنون در قانون دائمی ارزش افزوده اگر جزو فراخوانها نباشم و از مؤدی ارزش افزوده بگیرم، دو برابر ارزش افزودهای که گرفتهام باید جربمه دهم. یا کالایی که گرفتهام معاف است ولی شیطنت میکنم و ارزش افزوده میگیرم، به دولت هم نمیدهم چون معاف است. دو برابر ارزش افزودهای که گرفتهام جریمه میشوم. این رقم بدون قابلیت بخشودگی است. برخی اوقات جریمههای مالیاتی تا چند برابر خود مبلغ معامله ممکن است بالا برود. به همین خاطر توصیه من به عنوان یک فرد که در حوزه  کسب و کار مشغول است این است که نه فقط در صنف دخانیات بلکه در همه اصناف از یک فرد مطلع مشاوره بگیرند و از خدماتش استفاده کنند. یک حسابدار استخدام کنند. این را میگویم چون دیدهام مالیاتهای چند صد میلیاردی را که کسب و کار را منحل کرده است. به خاطر جلوگیری از این موضوعات توصیه میکنم که از حسابداران استفاده کنند.

 


خبرهای مرتبط

دیدگاه‌ها

دیدگاه شما

نظراتی كه به تعميق و گسترش بحث كمك كنند، پس از مدت كوتاهی در معرض ملاحظه و قضاوت ديگر بينندگان قرار مي گيرد. نظرات حاوی توهين، افترا، تهمت و نيش به ديگران منتشر نمی شود.

جهش تولید
عید نوروز ۱۴۰۳

پربازدیدها

تازه ترین‌ها

سال ۱۴۰۳، سال «جهش تولید با مشارکت مردم»

بخشنامه حداقل دستمزد کارگران در سال ۱۴۰۳ منتشر شد

ملی شدن صنعت نفت و واقعیت‌های موجود

توتون صنعت در سالی که گذشت، چه نوشت؟

صنعت د‌خانیات ایران و هوش مصنوعی

لزوم تد‌وین ضوابط اختصاصی نظارت بر ترانزیت کالای د‌خانی

سرنخ‌ قاچاق د‌خانیات به ایران د‌ر «سرنخ»

کیسه‌های نیکوتین چیست؟ و د‌ر واقع آیا برای شما بهتر از سیگار هست؟

کنوانسیون مبارزه با تجارت غیرقانونی به پایان رسید‌

کاهش فروش سیگارهای سنتی و افزایش تقاضای سیگارهای الکترونیک د‌ر کره‌جنوبی

تجزیه‌ و تحلیل صنعت جهانی دخانیات در سال 2023

بازار سیگار نظارت موثر ندارد 450 میلیون دلار ارزش کالای دخانی قاچاق

صنعت د‌خانیات ایران د‌ر سالی که گذشت

5253 میلیارد تومان تنها بخشی از مالیات دخانیات تا پایان بهمن ماه امسال

آثار سیگارهای الکترونیکی بر سلامت

سلیمانیه عراق، کانون تولید تنباکوی تقلبی

خیلی نگران آینده صنعت هستیم

برنامه راهبرد‌ی برای صنعت د‌خانیات ایران

زمزمه‌های افول یک بنگاه بزرگ اقتصادی دیگر

مراکز آموزشی تا شعاع 100 متری از عرضه و استعمال مواد دخانی پاکسازی می‌شوند

دخانیات هم سرطان‌زاست، هم پرونده‌زا

شرکت دخانیات ایران با مولدسازی املاک نامولد از زیان خارج می‌شود

عوارض ومالیات‌ها و عدم تخصیص ارز عامل افزایش قیمت دخانیات و رونق قاچاق

دستگیری باند حرفه‌ای قاچاق سیگار و تنباکو در قم

جریمه 32 میلیارد ریالی قاچاقچی سیگار در شهرری