قاچاق از مناطق آزاد را انكار نمی‌كنم

ایران، بهشتی برای قاچاقچیان سیگار است. بسیاری از برندهایی كه واردات قانونی به كشور ندارند، در بازار به راحتی به مصرف كننده عرضه می‌شوند و هیچ نظارتی روی آنها نیست. سیگار مالبرو یكی از آن سیگارهایی است كه ورود قانونی به كشور ندارد و بدون شك از طریق محموله‌های قاچاق به داخل ایران راه یافته است. منابع خبری مختلف از جمله صدا و سیما می‌گویند كه این محموله‌های قاچاق با كامیون‌های بزرگ به داخل ایران منتقل می‌شوند. طی مصاحبه‌ای هم که صدا و سیما هم پخش می‌کند یكی از مبادی ورود این محموله‌ها مناطق آزاد و ویژه اقتصادی معرفی می‌شود. حجم قاچاق سیگار به داخل كشور به قدری زیاد است كه صدای محمد ابراهیم رئیسی رئیس دستگاه قضا را هم درآورده است. رئیسی در واكنش به گزارش پخش شده از صدا و سیما درباره قاچاق سیگار می‌گوید: «مردم وقتی این گزارش‌ها را از رسانه ملی می‌بینند، سؤال می‌کنند که چگونه قاچاق با این حجم و با تریلی وارد کشور می‌شود؟ وقتی چنین حجمی قاچاق وارد کشور می‌شود، یعنی این کالا از مبادی رسمی وارد شده و نیاز به ورود فوری ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز دارد».
همه اینها در حالی است كه تجارت در ایران به دلیل مشكل نقل و انتقال ارز به سختی امكان‌پذیر است اما قاچاقچیان سیگار چگونه به وفور كالای قاچاق به كشور وارد می‌كنند. آیا مناطق آزاد و ویژه اقتصادی یكی از مبادی مهم و اصلی ورود قاچاق سیگار به كشور هستند؟
قاچاق از مناطق آزاد كمتر از دیگر مناطق
محمد مهدی برنجی، مدیر صنعت، معدن و تسهیل تولید منطقه آزاد قشم در گفتگو با توتون صنعت درباره گزارش صدا و سیما بیان می‌كند: قاچاق سیگاراز مناطق آزاد را نفی نمی‌كنم اما صرفا قاچاق از مناطق آزاد نیست. 
او ادامه می‌دهد: می‌دانم كه اكثر مرزهای ایران محل ورود سیگار قاچاق است. این مرزها احتمالا می‌تواند مرزهای شرقی و غربی ما باشد. از تركیه بگیر تا سمت شرق و مرزهای افغانستان می‌توانند محلی برای قاچاق سیگار باشند.
به گفته برنجی، قاعدتا هرچیزی باید یك آماری داشته باشد. من اطلاعات ستاد مبارزه با قاچاق كالا را ندارم و حجم ورود كالاهایی كه در مرزهای مختلف ضبط شده‌اند را در اختیار ندارم. نمی‌توانم قضاوت كنم اما مطمئنا در مناطق آزاد هم ممكن است این اتفاق افتاده باشد.
او تاكید می‌كند: صد درصد حجم قاچاقی كه در مناطق آزاد اتفاق افتاده است، نسبت به مناطق دیگر كمتر است. دلیلش این است در مناطق آزاد مجوز تولید داریم و این مناطق بزرگترین تولیدكننده سیگار در كشور هستند، پس به این ترتیب دلیلی برای قاچاق وجود ندارد.
وجود چهار كارخانه تولید سیگار در قشم
مدیر صنعت، معدن و تسهیل تولید منطقه آزاد قشم می‌گوید: ما در حال حاضر در منطقه آزاد قشم چهار كارخانه تولید سیگار داریم.
او اضافه می‌كند: یك شركت به نام «توتون صنعت پارسیان قشم»* را داریم كه فعال است. در حال حاضر رقم پروانه و ظرفیت اسمی آن حدود 12 میلیارد نخ در سال است. «دخانیات قشم» با ظرفیت اسمی شش میلیارد نخ در سال،«آینده تنباكو آسیا قشم» با ظرفیت اسمی 2.5 میلیارد نخ در سال و «دخانیات متحد احسان قشم» با ظرفیت اسمی 4.8 میلیارد نخ در سال در این منطقه فعال هستند.
برنجی می‌گوید: توتون صنعت در فاز نهایی، پروانه بهره‌برداری 12 میلیارد نخ در سال را دارد. این شركت 30 هزار متر مربع فضای ساخت و ساز برای تولید خود در نظر گرفته است. همین الان هم در یك محل استیجاری كار می‌كند.
او ادامه می‌دهد: شركت متحد احسان قشم هم 20 هزار مترمربع از فضای تولیدش به بهره‌برداری رسیده است. مساحت دیگری هم خریداری كرده است و در چند ماه آینده به ظرفیت تولید خود اضافه می‌كند: توتون صنعت یك ملكی را به مساحت 30 هزار متر مربع در دست ساخت دارد اما در حال حاضر در یك سوله حدود 4 هزار متر مربعی تولید می‌كند. امسال فكر می‌كنم بالای 50 درصد ظرفیت تولید خود را محقق كرده باشد و بیش از دو میلیارد نخ سیگار تولید كرده باشد. 
تامین ماده اولیه از سرزمین اصلی
مدیر صنعت، معدن و تسهیل تولید منطقه آزاد قشم درباره تامین ماده اولیه شركت‌های تولیدكننده سیگار این منطقه، عنوان می‌كند: بخشی از مواد اولیه ایرانی است و بخشی از خارج وارد می‌شود. محصولات تولید شده در این شركت‌ها حتی به خارج صادر هم می‌شوند. یعنی این شركت‌ها صرفا محصولاتشان مصرف داخلی ندارد و خیلی از این محصولات صادر می‌شوند.
او می‌گوید: مخصوصا تولیدات شركت توتون صنعت پارسیان قشم به خارج از كشور صادر می‌شود.
صادرات بر اساس نظر كمیسیون
برنجی به این پرسش كه آیا امكان ورود سیگار قاچاق در لابلای محصولات منطقه آزاد وجود دارد یا نه، این‌گونه پاسخ می‌دهد: تولیدات ما به سرزمین اصلی صادر می‌شود و صدور این تولیدات، بر اساس نظر كمیسیون ارزش افزوده اتفاق می‌افتد. او ادامه می‌دهد: در این كمیسیون نمایندگان بانك مركزی، وزارت صمت، گمرك ایران، دبیرخانه منطقه آزاد و خود شركت تولیدكننده به‌علاوه نماینده مدیریت صمت هر منطقه آزاد شركت می‌كنند.
مدیر صنعت، معدن و تسهیل تولید منطقه آزاد قشم بیان می‌كند: در این كمیسیون با نظر اعضای حاضر یك درصدی برای خروج مجاز كالا و یك درصد ارزش افزوده برای محصولات در نظر گرفته و تعیین می‌شود. این اعداد، مبنای خروج بار تولید شده از منطقه آزاد است.
او تاكید می‌كند: اصلا امكان ندارد هیچ باری از مبادی منطقه آزاد بدون در نظر گرفتن این درصدها رد شود، مگر اینكه گمرك ایران تخلف كند. البته که چنین کاری بعید است به علت اینكه مسئول نظارت بار خروجی تولید شده در مناطق آزاد، گمرك است و حجم تولید را هم مناطق آزاد اعلام می‌كنند.
برنجی اضافه می‌كند: حجم تولید را بر اساس كل مصرف و میزان مواد اولیه وارداتی می‌توان بررسی كرد. كل مصرف موجود است و به این ترتیب آمار تولید هم موجود است. میزان تولید به گمرك ایران اعلام می‌شود و از گمرك، ارسال محموله به سرزمین اصلی اتفاق می‌افتد. هیچ دلیلی هم وجود ندارد كه از این مسیر، قاچاق به سرزمین اصلی اتفاق بیفتد. چون آمار خط‌های تولید موجود است. فرآیند ارسال مشخص است، بنابراین قاچاق نمی‌تواند اتفاق بیفتد.
او تاكید می‌كند: مازاد محصولات تولید شده هم به صورت مازاد بر ارزش افزوده می‌تواند به خارج یا داخل كشور صادر شود.
احتمال قاچاق از مرزهای باز مناطق آزاد
مدیر صنعت، معدن و تسهیل تولید منطقه آزاد قشم درباره احتمال قاچاق از مرزهای باز مناطق آزاد می‌گوید: بله، احتمال قاچاق از این مرزها وجود دارد. دور تا دو كشور مرز باز داریم. حالا ممكن است در جنوب كشور، یك بخش‌هایی از منطقه آزاد هم در مرزهای باز قرار گرفته باشد. 
او اضافه می‌كند: ممكن است همانند دیگر مرزهای باز كه نظارت روی آن نباشد، قاچاق در این بخش‌های مناطق آزاد هم اتفاق بیفتد. 
برنجی می‌گوید: من این مسئله را نفی نمی‌كنم اما می‌گویم اول باید درصدها مشخص شود و بعد ببینیم بیشترین قاچاق از كجا اتفاق می‌افتد. بعد بهتر می‌شود در این مورد قضاوت كرد.
اعداد و ارقام ضد و نقیض درباره قاچاق سیگار
برنجی اگرچه قاچاق سیگار را نفی نمی‌كند اما بر این باور است كه برای اینكه مناطق آزاد را دروازه ورود سیگار قاچاق به كشور بدانیم باید میزان سیگار قاچاق شده از هر یك از مبادی كشور توسط نهادهای رسمی اعلام شود. آماری كه متاسفانه در دسترس قرار ندارد زیرا همواره درباره میزان مصرف و قاچاق سیگار اعداد ضد و نقیضی از سوی مسئولان امر منتشر می‌شود. بر اساس اظهارات عطاءالله معروف‌خانی، رئیس مرکز برنامه‌ریزی و نظارت بر دخانیات کشور، میزان تولید سیگار در سال 98 برای اولین بار در صد ساله اخیر به مرز 55 میلیارد نخ رسیده است. از سوی دیگر رئیس ستاد مبارزه با قاچاق کالا و ارز معتقد است سالانه بیش از 80 میلیارد نخ سیگار در کشور مصرف می‌شود. بنا بر این قرائن می‌توان میزان قاچاق سیگار را حتی تا 25 میلیارد نخ نیز تخمین زد كه اگر ارزش هر نخ سیگار را 350 تومان در نظر بگیریم، گردش مالی قاچاق سیگار در كشور به رقمی حدود هشت هزارو هفتصد و پنجاه میلیارد تومان خواهد رسید اما چه كسی می‌داند چه میزان سیگار قاچاق از كدام مرزها به كشور وارد می‌شود؟
*ماهنامه توتون صنعت هیچ گونه ارتباط سازمانی و وابستگی به شرکت توتون صنعت پارسیان قشم یا دیگر صنایع دخانی کشور ندارد و نشریه مستقل است.