صنعت دخانیات ایران با بازار مصرفی بالغ بر 20 میلیون نفر و نرخ مصرف حدود 25 درصدی انواع محصولات دخانی (سیگار و قلیان) به ارزش بیش از 70 هزار میلیارد تومان، با سه چالش اساسی روبرو است که این صنعت را به ساختاری شبه‌دولتی سوق داده است.
به گزارش توتون صنعت به نقل از اکو ایران؛ ارزیابی‌ها نشان می‌دهد این صنعت با تنظیم گری نامناسب در تولید و فراوری، تنظیم گری نامناسب در مصرف دخانیات و سیاستهای مالیاتی و ناکارایی یا کژکارکردی در امر خصوصی سازی مواجه است. با توجه به مشکلاتی که این صنعت با آن روبرو است توصیه می‌شود، شفاف سازی اهداف سیاستی- حاکمیتی و تقویت حکمرانی در صنعت دخانیات، تدوین و تنظیم گری سیاست‌هایی در درجه اول با هدف کاهش مصرف دخانیات در کشور و سپس کاهش قاچاق، کنترل مصرف دخانیات، افزایش سهم تولید داخل با مشارکت شرکت‌های بین‌المللی و ارتقای زنجیره ارزش دخانیات با ثبات در سیاستهای مالیاتی و در نهایت افزایش نقش دولت از طریق احیای ستاد صنایع دخانی توسط وزارت صمت اقدامات اساسی صورت گیرد.
صنعت دخانیات صنعتی شبه دولتی
بررسی‌ها نشان می‌دهد صنعت دخانیات با بازار مصرف بالغ بر ۲۰ میلیون نفری و نرخ حدودا ۲۵ درصدی مصرف کنندگان انواع محصولات دخانی (سیگار و قلیان) با ارزش بالغ بر ۷۰ هزار میلیارد تومان برآورد می‌شود. این صنعت همچنین صنعتی شبه انحصاری است که بیش از ۷۰ درصد آن در اختیار دو شرکت داخلی تولیدکننده تحت لیسانس شرکت‌های بین المللی است. در دو دهه گذشته، ظرفیت تولید داخل به صورت پیوسته کاهش یافته و اکنون در حدود ۱۰ درصد است.
روند تولید سیگار براساس استان
ارزیابی‌ها نشان می‌دهد به‌رغم بهبود بهروری که موجب نسبتا دو برابر شدن میزان ســطح برداشت به سطح زیر کشت است، میزان سطوح زیر کشت در دو دهه گذشته به یک پنجم کاهش یافته اســت. به عبارت دیگر، می‌توان افزایش عملکرد را تا حدی به محدود شدن کشت به مرغوب ترین زمین‌ها نسبت داد،نه ارتقای روش‌های برداشت.
بررسی‌ها نشان می‌دهد اگرچه در سال‌های گذشته تولید تنباکو به مرغوب‌ترین زمین‌ها محدود شده است، اما این تغییر با کاهش میزان کلی کشت محصول همراه بوده است. این درحالی اســت که در چهار دهه گذشته، میزان مصرف محصولات دخانی در کشور افزایش یافته است. روند تولید توتون در کشور نشان می‌دهد.
سهم تولید سیگار از صنعت جهانی
براساس برآوردهای موجود، صنعت جهانی دخانیات در سال 2023 صنعتی پرسود با درآمد معادل 941 میلیارد دلار با رشد متوسط سالیانه 2.5درصد بود که سهم تولید سیگار از آن در حدود 835 میلیارد دلار است. همچنین پیش‌بینی می‌شود این صنعت در 5 سال آینده (2023-2028) با نرخ رشد متوسط سالیانه 2.5 درصد روبه‌رو باشد، بنابراین این صنعت در سال‌های آتی صنعتی پررونق خواهد بود. کشور چین با درآمد 294 میلیارد دلاری، بیشترین درآمد را از این صنعت در اختیار دارد. به‌رغم این چشم‌انداز قوی، صنعت دخانیات، صنعتی پرسود، اما زیان‌آور محسوب می‌شود.
با توجه به گزارش اتاق بازرگانی ایران این سوال مطرح می‌شود که بیشترین سهم در تولید تنباکو در اختیار چه کشورهای است؟ ارزیابی‌ها نشان می‌دهد کشــورهای درحال توســعه و اقتصادهای نوظهور از جمله چین، برزیل، هند و اندونزی بزرگ‌ترین تولیدکنندگان تنباکو هستند. این موضوع به‌دلیل آب‌و هوای مناسب این کشورها برای کشت محصولات دخانی است.
