آنگونه که آمار و ارقام نشان می‌دهد و آن طور که متولیان امور بهداشت و سلامت اذعان می‌کنند، شمار زنان سیگاری در جامعه ایران رو به افزایش است. در برخی گروه‌های سنی زنان و دختران، مصرف سیگار در سال 1400 در مقایسه با سال 1395 به میزان 190 درصد افزایش نشان می‌دهد. این در حالی است که در طی این مدت و با هدف کنترل مصرف، شاهد افزایش‌های شدید مالیات بر انواع کالاهای دخانی و نهایتاً افزایش قیمت این محصولات بودیم. مالیات بر ارزش افزوده انواع سیگارت تولید داخل در سال‌های اخیر از 15 درصد به 50 درصد افزایش یافته و قرار است به 95 درصد هم برسد. در کنار آن انواع مالیات‌های نخی و وزنی بر انواع سیگار و تنباکوی معسل تولید داخل در قوانین بودجه سالانه وضع شده است. اما آمار و شواهد نشان می‌دهد مصرف کالای دخانی بویژه در جامعه زنان بجای رابطه معکوس با قیمت و کاهش، روند افزایشی را طی می‌کند. در کنار افزایش قیمت کالای دخانی درآمد واقعی جامعه هم به دلیل تورم‌های دو رقمی و بالای 30 درصدی چند سال اخیر مستمراً کاهش یافته است. اما علی‌رغم افزایش قیمت این کالا و علی رغم کاهش درآمد واقعی خانوارها، شاهد افزایش مصرف محصولات دخانی هستیم. این نشان می‌دهد که رابطه عکس بین مصرف دخانیات و قیمت یا درآمد محل تردید است. تام برگین روزنامه نگار تحقیقی در حوزه مالی است و بخاطر کارهای تحقیقی جوایز متعددی هم دریافت کرده است. او منتقد کسانی است که از نظریات اقتصادی بدون توجه به واقعیات موجود دفاع می‌کنند. عوامل متعددی هستند که بر رفتار انسان‌ها تأثیر می‌گذارند. یکی از مثال‌های برگین اتفاقاً در ارتباط با شکست سیاست‌های قیمتی برای کاهش مصرف دخانیات در بریتانیاست. او می‌گوید افزایش قیمت و کاهش نرخ سیگاری شدن با هم همبستگی ندارد. امروز در محله‌های مرفه بریتانیا میزان سیگار کشیدن کمتر از ده درصد است. در حالی که در برخی محله‌های فقیرنشین این میزان 50 درصد است. اگر نظریه نئوکلاسیک‌ها درست بود این اعداد می‌بایست معکوس می‌شد. در هر حال افزایش مصرف سیگار در جامعه زنان ایران زنگ خطر جدی برای سلامت کل جامعه است. اثر سلامت زنان در دوران بارداری بر سلامت فرزندان قابل انکار نیست. ضمن این که زنان در تربیت فرزندان در خانواده نقش ویژه‌ای دارند. متأسفانه بررسی‌های میدانی در جامعه ایران نشان می‌دهد که افزایش قیمت، تأثیری تعیین‌کننده بر مصرف کالای دخانی این بخش از افراد جامعه نداشته است و اگر هم داشته بجای ترک سیگار موجب تغییر برند محصول مصرفی شده است. برندهای ارزانتری که عموماً به صورت قاچاق وارد کشور می‌شوند و یا به صورت تقلبی در داخل تولید می‌گردد و بر مواد تشکیل دهنده آن هیچگونه نظارتی نمی‌شود و سلامت مصرف کنندگان را بیش از پیش به خطر می‌اندازد. به نظر می‌رسد به دلیل تمرکز صرف بر افزایش قیمت به عنوان تنها عامل کنترل مصرف دخانیات، از سایر دلایل و انگیزه‌های گرایش بر مصرف کالای دخانی غفلت شده و انگیزه‌های اصلی گرایش بر مصرف کالای دخانی بخصوص در جامعه زنان مغفول مانده است.
فرداد امیر اسکندری
مدیر مسئول