علیرغم تلاش‌ها برای رفع مشکل، ایران همچنان با تجارت غیرقانونی گسترده مبارزه می‌کند. بر اساس گزارش انجمن تولیدکنندگان و صادرکنندگان فرآورده های دخانی، در سال 2021، نزدیک به نیمی از بازار دخانیات ایران در کنترل مشاغل غیرقانونی بود. به گفته محمدرضا تاجدار، رئیس انجمن تولیدکنندگان فرآورده‌های دخانی، اگرچه تولید سیگار داخلی در سال‌های اخیر افزایش یافته است، اما سالانه نزدیک به 5000 تن فرآورده‌های دخانی، عمدتاً سیگار، به بازار قاچاق می‌شود. تاجدار گفت: مصرف داخلی 12 هزار تن است در حالی که کارخانه های سیگار ایران در سال گذشته حدود 5 هزار تن تولید کرده اند. به گفته تاجدار، واردات قانونی مقدار ناچیزی از سهم بازار را تشکیل می دهد و شکاف بین تولید و مصرف از طریق قاچاق و تولید غیرقانونی پر می شود. تجارت غیرقانونی بیش از یک دهه است که در ایران انجام می شود، اما پس از اعمال تحریم‌های شدید علیه ایران توسط دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور آمریکا در سال 2018، به شدت افزایش یافت. به گفته حسینعلی پوراقبالی، رئیس سابق اداره استاندارد و تولید دخانیات، کارگاه‌های غیرقانونی سیگار در ایران "مثل قارچ" رشد می‌کنند، بنابراین حجم تولید غیرقانونی در ایران حتی از قاچاق نیز بیشتر است. گاهی اوقات، مقامات به کارگاه‌های زیرزمینی یورش می‌برند، اما اکثر آنها بی‌وقفه به کار خود ادامه می دهند. از ابتدای سال 2022 میانگین قیمت سیگار در ایران نزدیک به 42 درصد جهش داشته است. بدون کارگاه های غیرقانونی، قیمت حتی بیشتر می شد.
شناخت چالش
از زمان اعمال تحریم ها، واردات قانونی اکثر برندهای سیگار تقریباً متوقف شده است. دولت ایران عمدتاً برای حفظ ارز خارجی که به طور فزاینده ای با کمبود مواجه می شود، از واردات کالاهای غربی به بازار داخلی جلوگیری می کند. پوراقبالی تصریح کرد: قاچاق، محدود به برندهای انگشت شماری است که نمی توان آنها را به صورت قانونی وارد کرد. وی واردات غیرقانونی را 2000 تن در سال تخمین زد. در سال‌های گذشته، انجمن تولیدکنندگان دخانیات ایران با عرضه‌کنندگان غیرقانونی سیگار وارد نبردی شده که با موفقیت چندانی همراه نبوده است. تاجدار مدعی شد که سهم عمده ای از کالاهای عرضه شده از مجاری غیرقانونی و تقلبی است و این به معنای عدم رعایت استانداردهای تولید است. یکی از چالش هایی که صنعت با آن مواجه است ناآگاهی است. مشتری معمولی قادر به تشخیص سیگارهای تقلبی از سیگارهای تولید شده قانونی نیست. و حتی اگر می توانستند، ممکن است تفاوت چندانی ایجاد نکند. نظرسنجی‌ها حاکی از آن است که بخش قابل توجهی از مشتریان محصولات غیرقانونی را انتخاب می‌کنند، حتی اگر از وضعیت آنها آگاه باشند، تا زمانی که این محصولات ارزان‌تر از محصولات قانونی باشند.
سازماندهی بازار
برای کمک به کاهش تجارت غیرقانونی دخانیات، قانونگذاران درباره ایجاد یک سیستم ردیابی الکترونیکی محصولات دخانی بحث کرده اند، اما تعداد کمی از آنها انتظار دارند که در آینده نزدیک عملیاتی شود. ایرانی‌ها نسبت به نوسانات قیمت کالاهای مصرفی بسیار حساس هستند، به‌ویژه که تحریم‌های غرب باعث کاهش قدرت خرید شده است در چنین فضایی، مقامات ممکن است در اجرای اقداماتی که احتمالاً قیمت سیگار را افزایش می‌دهد و نارضایتی را دامن می‌زند، تردید کنند.
تجارت قانونی در مواجهه با انتقاد
علاوه بر تاجران غیرقانونی، شرکت های دخانیات قانونی با چالش های متعدد دیگری نیز در ایران مواجه هستند. طی سال‌های گذشته، مقامات ایرانی بارها از تسلط تولیدکنندگان غربی بر بازار داخلی سیگار ابراز نارضایتی کردند. حجت‌الاسلام سید سلمان ذاکر، عضو کمیسیون اجتماعی شورای اسلامی، در نشستی خبری در مردادماه امسال از اینکه بیش از ۷۵ درصد بازار قانونی دخانیات ایران تحت کنترل شرکتهای خارجی است، گلایه کرد. چنین گفتمان ضد غربی در ایران رایج است، به ویژه از سال 2018، دو شرکت بین الملی تولید سیگار اغلب مورد هدف مقامات دولتی و قانونگذارانی قرار می گیرند که خواهان مالیات و عوارض واردات بیشتر هستند. برخی حتی این سوال را مطرح می‌کنند که آیا باید به کسب‌وکارهای غربی اجازه داده شود در این کشور به فعالیت خود ادامه دهند؟
امید به کارخانه های داخلی
شرکت دخانیات ایران (ITC)، قدیمی‌ترین و بزرگترین تولیدکننده سیگار داخلی، در حال حاضر حدود 10 درصد از بازار داخلی را در اختیار دارد، واقعیتی که ذاکر آن را «تاسف‌آور» توصیف کرد. با این حال، مقامات امیدوارند که توازن قدرت به زودی به نفع شرکت دخانیات ایران تغییر کند. ذاکر با بیان اینکه شرکتهای دخانیات خارجی در اجرای تعهدات اجتماعی خود کوتاهی می‌کنند، گفت: شرکت دخانیات در حال حاضر توجه ویژه‌ای به انجام وظایف اجتماعی خود و حمایت از سلامت مردم دارد. وی خاطرنشان کرد، کمپانی های خارجی از خارج از کشور توتون مصرفی خود را وارد می کنند در حالی که شرکت دخانیات ایران در مارس 2022 برنامه حمایتی جامعی را برای کشاورزان دخانیات ایرانی اجرا کرد. ذاکر افزود: «این انگیزه خوبی برای کشاورزان (به منظور افزایش بهره وری) است و ما امیدواریم که سهم شرکت دخانیات در بازار افزایش یابد. شرکت دخانیات با هدف قرار دادن بخش های پایین بازار، می تواند سالانه 40 میلیارد نخ سیگار تولید کند تا 50 درصد تقاضای داخلی را تامین کند. با این حال، تولید واقعی از 12 میلیارد نخ در سال 2018 به 6 میلیارد نخ در سال 2021 کاهش یافت. در سال‌های گذشته، مقامات ایرانی تخمین میزدند که شرکت دخانیات ایران 15000 تن تنباکو از کشاورزان محلی خریداری کرده و 20000 شغل در این صنعت ایجاد کرده است. دولت تخمین زد که رقم اخیر می تواند تا 100000 شغل با افزایش متناظر در تولید توتون خام محلی افزایش یابد. با این حال، این امر مستلزم تخصیص کمک های دولتی به کشاورزان است، اقدامی که دولت ایران در چند سال گذشته تمایلی به انجام آن نداشته است.
شرکت دخانیات ایران سرمایه گذاری در زیمباوه را بررسی می کند
به گزارش ساندی میل، شرکت دخانیات ایران می خواهد در زیمباوه سرمایه گذاری کند تا هزینه های مربوط به خرید تنباکو از طریق واسطه ها را کاهش دهد. از جمله مواردی که ایرانیان آن ها را مدنظر قرار داده اند می توان به آبیاری، عمل آوری و مکانیزاسیون اشاره کرد. آنها همچنین می خواهند با کشاورزان قرارداد ببندند و کارخانه هایی را در زیمباوه راه اندازی کنند. این سرمایه‌گذاری‌ها در جریان سفر گروهی به رهبری بانوی اول زیمباوه، "آکسیلیا منانگاگوا" به تهران مورد بحث قرار گرفت. حمید قره‌شیخ، معاون بازرگانی و اقتصادی ایران در این نشست گفت: ما نیازهای خود را از طریق نمایندگان تامین می‌کنیم و قیمت‌ها برای ما بالاتر می‌رود، همچنین باعث می‌شود کشاورزان زیمباوه سود کمی داشته باشند. ما می‌خواهیم شرکت‌ها را وادار کنیم تا مستقیماً در زیمباوه با آنها کار کنند و واسطه‌ها را کنار بگذاریم. ما تحریم هستیم و واردات از دیگر کشورهای غربی برای ما سخت است، اما با زیمباوه تفاهم بهتری داریم و برای انجام این کار، همکاری ما برای هر دو طرف مفید خواهد بود. می توانیم تجهیزاتی مانند تراکتور و تجهیزات تولیدی را در اختیار زیمباوه قرار دهیم. همچنین خشک‌کن‌هایی را برای خشک کردن و فرآوری تهیه کنیم. پیشنهاد همکاری با اشتیاق بانوی اول زیمباوه برای توانمندسازی اقتصادی شهروندان کشورش، به ویژه زنان و جوانان، در تلاش برای دستیابی به وضعیت درآمد متوسط بالا برای این کشور تا سال 2030 رو برو شد. قره شیخ در این دیدار گفت که ایران زنان را در سرمایه گذاری های خود در اولویت قرار خواهد داد.
نویسنده : ولادیسلاو ووروتنیکوف
مترجم: محمد امین غفاری
منبع :tobaccorepovter