وجود برند مارلبرو در بازار اگرچه یک نوع قاچاق محرز محسوب می‌شود اما دسترسی به تولیدات این شرکت در ایران به سادگی امکان‌پذیر است. عدم پرداخت عوارض و مالیات توسط مارلبرو، فضای رقابت بین برندهای ایرانی با یکی از برندهای دخانی پرطرفدار جهان را هر روز تنگ‌تر می‌کند. اگرچه تولیدکنندگان و سیاستگزاران حوزه دخانیات می‌دانند که تنها راه کنترل قاچاق مارلبرو صدور مجوز برای فعالیت قانونی و رسمی این برند است اما همواره گویا دست‌هایی در کار بوده تا مجوزی برای حضور مارلبرو در ایران صادر نشود.
برند مارلبرو به‌عنوان یکی از پرفروش‌ترین برندهای دخانی دنیا، در ایران هم طرفداران زیادی دارد. این برند که دولت با مداخله احتمالی دست‌هایی پنهان زیر بار صدور مجوز برای واردات رسمی‌اش نمی‌رود، محصولات متنوعی تولید می‌کند. به گفته منابع مختلف دست کم 16 نوع از محصولات این شرکت، در بازار ایران به راحتی خرید و فروش می‌شود. آمار دقیقی در باره میزان واردات مارلبرو در کشور وجود ندارد. سال 94 حسین طلا نماینده مجلس و مدیرعامل اسبق شرکت دخانیات ایران فاش کرد که سالانه 800 تریلی سیگار مارلبرو به کشور وارد می‌شود هر تریلی 20 مترهم که باشد می‌شود شانزده کیلومتر،یعنی16 کیلومتر تریلی دارد قاچاق سیگار مارلبرو انجام می‌شود، نام این قاچاق سازمان یافته است.
مسئولیت قاچاق برندی که تقریبا با حدود 800 تریلی و بیشتر به ایران وارد می‌شود را هیچ کس به گردن نمی‌گیرد. معلوم نیست چه دست‌هایی در کار است که هر گاه متولیان امر تصمیم گرفته‌اند مجوزی برای فعالیت این برند در ایران صادر کنند تا جلوی قاچاق گرفته شود، این مجوزها باطل شده‌اند.
مارلبرو، تولید شرکت فیلیپ موریس است. فیلیپ موریس یک شرکت دخانیات آمریکایی- سوئیسی است که به بیش از ۲۰۰ کشور محصولات خود را ارائه می‌کند و ۱۵ درصد از بازار بین‌المللی سیگار در خارج از ایالات متحده را در اختیار دارد. این شرکت تاکنون در ایران دفتر رسمی ایجاد نکرده است. در مقاطعی شایعه وابستگی این شرکت به اسرائیل باعث شد که تلاش‌ها برای صدور مجوز فعالیت برند مارلبرو، ابتر باقی بماند.
خبرهایی اخیرا بر سر زبان‌ها افتاده است که کشور روسیه سهام برند مارلبرو را خریداری کرده است اما آیا این مسئله می‌تواند به قاچاق مارلبرو خاتمه داده و فعالیت این شرکت در ایران را رسمی کند؟
دلایل محبوبیت مارلبرو چیست؟
برندی که این روزها پرفروش‌ترین محصول دخانی دنیا به حساب می‌آید، برای بازاریابی و در اختیار گرفتن فضای کسب و کار، اقدامات متفاوتی انجام داده است. نخستین تولیدات این برند در سال 1902، به بازار عرضه شد و در سال 1924 مالک کارخانه یعنی فیلیپ موریس با انتخاب شعار «سیگار لوکس آمریکایی» محصولات خود را به هتل‌ها و استراحت‌گاهها عرضه کرد.
این تنها اقدام برند مارلبرو برای تصاحب بازار نبود. این برند با انتخاب شعار «ملایم همچون ماه مه» در دهه 1930 زنان را به‌عنوان بازار هدف محصولات خود انتخاب کرد. فیلتر سیگارهای مارلبرو که در این سال عرضه شد، روی کاغذ قرمز رنگ چاپ می‌شد تا اثر رژلب خانم‌ها در زمان پک‌زدن روی سیگار به جا نماند.
این تنها ترفند برند مارلبرو برای تصاحب بازار نبود. این شرکت با استفاده از رنگ‌های قرمز، سیاه و طلایی تلاش کرد که بازارهای مختلف را در اختیار بگیرد. رنگ بسته‌بندی تنها ملاک نبود. شعارهای انتخابی برند مارلبرو در مقاطع مختلف تاریخی هم تغییر می‌کرد تا جامعه هدف محصولات، متنوع شود. این برند با تغییر تصویر روی بسته‌بندی‌ها و استفاده از نقش یک کابوی تنومند، بازار مصرف مردانه را هم به تصرف خود درآورد. ضمن آنکه با پشتیبانی از مسابقات اتومبیل رانی و حمایت از تیم فراری، تلاش کرد تا محبوبیت خود را در میان جامعه مخاطب افزایش دهد. ارزش برند سیگار مارلبرو در سال 2020 معادل 67/32 میلیارد دلار اعلام شد.
دولت به دنبال اخذ مالیات از مارلبرو
مارلبرو در حال حاضر ارزشمندترین برند دخانیات در جهان است. با وجود مصرف مقدار زیادی از تولیدات این برند در ایران، به دلیل آنکه دولت تکلیف خود را با فعالیت قانونی دفاتر این برند روشن نکرده و امکان واردات آن از مجاری قانونی را فراهم نمی‌کند، قوه مجریه تاکنون نتوانسته است عوارض و مالیات مصرف برند مارلبرو را در داخل ایران از آن خود کند.
در شرایطی که بسیاری از فعالان صنعت دخانیات خواستار تعیین تکلیف برند مارلبرو برای بهره‌مندی دولت از عواید واردات آن یا مبارزه قاطع با قاچاق آن هستند، سیاستگزاران نه تنها تصمیم قاطعی نمی‌گیرند بلکه در کمال تعجب به دنبال آن هستند که از یک برند قاچاق مالیات اخذ کنند!
چندی پیش محمدمهدی برادران خلخالی، معاون وزیر صنعت اعلام کرد: بزرگترین پرونده‌ای که در زمینه فرار مالیاتی و نپرداختن منابع تولیدی تشکیل شده، مربوط به یک شرکت خارجی تولید سیگار است.
وی افزود: این شرکت تاکنون مالیات نداده و مالیات معوقه آن به ۱۰۰ هزار میلیارد تومان می‌رسد. تاکنون سیگار مارلبرو را به‌صورت قاچاق در کشور عرضه کرده و مالیاتی هم به دولت پرداخت نکرده است.
(توتون صنعت:100هزار میلیارد تومان مالیات در یک سال اغراق آمیز است )
به گفته خلخالی، هر سیگاری که در کشور عرضه می‌شود اگر کد رهگیری نداشته باشد قاچاق است. همچنین سیگارهای تولید داخل کشور ما در کردستان عراق به‌صورت جعلی و با کیفیت بسیار پایین تولید و عرضه می‌شود که نمونه تقلبی سیگار داخلی هم تقلبی و هم بسیار مضر است.
این سخنان معاون وزیر صمت واکنش‌های زیادی را در سطح مطبوعات به همراه داشت. برخی این پرسش را مطرح کردند که آیا منظور خلخالی فرار مالیاتی فلیپ موریس است؟ اما چگونه معاون وزیر صمت قصد دارد از یک برند قاچاق که مجوز فعالیت رسمی به آن داده نمی‌شود، مالیات و عوارض اخذ کند؟
افزایش قاچاق مارلبرو با افزایش مالیات دخانیات در داخل
همه فعالان صنعت دخانیات از توسعه قاچاق در کشور نگرانند زیرا برندهایی که به صورت قاچاق به ایران وارد می‌شود، علاوه بر اینکه کیفیت مناسبی ندارند، به دلیل عدم پرداخت عوارض و مالیات، قدرت رقابت را از تولیدکننده داخلی می‌گیرند. اما مشکل برند مارلبرو چیز دیگری است. این برند از کیفیت برخوردار است و محصولات اصلی آن به راحتی وارد کشور می‌شود، ولی به دلیل اینکه عوارض و مالیاتی به دولت پرداخت نمی‌کند، علاوه بر تصاحب بخش قابل توجهی از بازار، توان رقابت تولیدکننده داخلی را بیش از دیگر برندها تحت تاثیر قرار می‌دهد. اما چاره کار چیست و چگونه می‌توان جلوی این زیان مضاعف را گرفت؟
بارها فعالان صنعت دخانیات از جمله محمدرضا تاجدار رئیس انجمن تولیدکننـدگان، صادرکنندگان و واردکنندگان محصولات دخانی چاره کار را صدور مجوز برای فعالیت قانونی برند مارلبرو اعلام کرده‌اند.
تاجدار در یک نشست خبری عنوان کرد: در حال حاضر با کوچکترین تغییری در وضعیت تولید با افزایش مالیات دخانیات، حجم زیادی محصولات دخانی برند مارلبرو و در کنار آن سایر برندهای غیر قانونی به کشور قاچاق می‌شود، بنابراین تولید مشترک یا واردات قانونی این برند، علاوه بر ایجاد درآمد برای دولت به شبکه قاچاق ضربه وارد می‌کند.
مجوزی که پاره شد!
با وجود آنکه همه می‌دانند چاره کار کنترل بازار و قاچاق برند مارلبرو به ایران چیست، چرا هیچ اقدامی در این رابطه انجام نمی‌شود؟ شاید بتوان پاسخ را در مصاحبه‌ای که حمید قاسمی، معاون پیشین مالی و منابع انسانی شرکت دخانیات ایران در 15 مهر 97 با انصاف نیوز انجام داد، پیدا کرد.
وی درباره قاچاق برند مارلبرو به ایران گفت: قاچاق بعضی از برندها دست مردم عادی نیست، مثل مارلبرو؛ کسی هم نمی‌تواند در آن ورود کند!
قاسمی بیان کرد: مارلبرو برند اول کشور است، هم میزان مصرفش بالاست و هم اگر مصرف‌کنندگان را از نظر مالی و اجتماعی درجه‌بندی کنیم، مارلبرو را رده‌های بالای جامعه استفاده می‌کنند و قیمت و کیفیتش هم به همین دلیل بالا است و از نظر گردش مالی در بین سایر برندها بالاترین گردش مالی را دارد. کسی تا الان نتوانسته موضوع قاچاق مارلبرو را سامان‌دهی کند.
وی اضافه کرد: چه دولت بخواهد چه نخواهد این کالا به کشور وارد و مصرف می‌شود. اگر به صورت قانونی و کنترلی وارد شود، قطعاً درآمدی برای دولت به وجود می‌آید، از طرفی میزان آمار آن هم به دست می‌آید. می‌توانیم بر واردات آن برنامه‌ریزی و نظارت کنیم و همچنین نقاط مصرف، کانون رده‌های مصرف آن را ببینیم کجاست؛ ولی اجازه نمی‌دهند!
به گفته معاون پیشین مالی و منابع انسانی شرکت دخانیات ایران، موضوع قاچاق برند مارلبرو از همان بحث‌های ممنوعه است، چون قاچاقچی آن نمی‌خواهد شناسایی شود تا مالیات و بخشی از سود خودش را به دولت ندهد و عوامل او در بخش‌هایی که حضور دارند، اجازه نمی‌دهند که کارهای آن‌ها آشکار شود. این از عواملی است که نباید به آن ورود کرد و اگر کسی به این بخش از موضوع ورود کند، برایش مشکل ایجاد خواهد شد.
وی ادامه داد: در دوره یکی از وزاری صمت، یک‌بار مجوزی برای ورود قانونی و رسمی مارلبرو به کشور صادر شد(اعطای نمایندگی به یک شرکت)، کمتر از چند ساعت دوباره آن مجوز را باطل و پاره کردند. حتی زمانی خود شرکت دخانیات ایران متقاضی شد که به صورت مشارکتی تولید کند و با شرکت فلیپ موریس قرار داد ببندد، علیرغم موافقت، عملیاتی نشد.
قاسمی با اشاره شایعاتی که درباره وابستگی برند مارلبرو به اسرائیل مطرح است، گفت: تاکنون کسی نتوانسته ثابت کند فیلیپ موریس به اسرائیل وابسته است یا به آن کمک می‌کند. ایران توان اطلاعاتی بالایی دارد و وقتی می‌گویید آقای ترامپ جایی که فکر نمی‌کنی ما هستیم، یعنی توان اطلاعاتی بالایی داریم. یک کشور با این توان اگر نتواند بعد از ۴۰ سال کشف کند که این شرکت فلیپ موریس چه ماهیتی دارد، آیا پذیرفتنی است؟ قطعاً نمی‌شود. پس معلوم است که پنهان کاری می‌شود و معلوم می‌شود نفعی وجود دارد که می‌گویند تحقیقات راجع به شرکت هنوز در دست بررسی است.