توتون صنعت ـ مؤسسه پژوهشی آلوارز و مارسل به­ تازگی نتایج پژوهش بر روی سیاست مالیات دخانیات در 71 کشور جهان در طی 15 سال (2005-2019) را منتشر کرده است که در آن ارتباط میان افزایش مالیات­ دخانیات و گسترش تجارت غیرقانونی این محصولات را بررسی کرده است. کشورهای مورد بررسی 82 درصد از حجم جهانی سیگار و 92 درصد از ارزش خرده فروشی جهانی سیگار را تشکیل می­‌دهند.

از آنجا که قاچاقچیان و سوداگران محصولات غیرقانونی مالیات نمی­ پردازند، با ارائۀ محصولات ارزان­تر در بازار سود می ­برند و مصرف­ کنندگان را تشویق می ­کنند از مصرف سیگارهای قانونی خودداری کنند. این خود ضربه­ ای جدی به تولیدکنندگان کالای قانونی است.

سیاست مالیات بر کالای دخانی و تأثیر آن بر توان خرید مصرف ­کنندگان، عامل مهمی در تجارت غیرقانونی دخانیات در دنیاست. درک بهتر رابطۀ بین مالیات، قیمت­ گذاری و تجارت غیرقانونی به دولت­ها، نهادهای قانون­گذار و سازمان­های اجرایی کمک می­ کند تا رویکردی مناسب و مشارکتی برای جامعه در پیش گیرند.

سیاست مالیات دخانیات چه اثراتی دارد؟

افزایش قیمت ناشی از افزایش مالیات منجر به این می ­شود که توان مردم برای خرید سیگارهای قانونی کم شود. تجزیه و تحلیل پژوهشگران نشان می ­دهد که اگر سیگار نسبت به درآمد افراد 10 درصد گران­تر شود، به طور متوسط تجارت غیرقانونی 7 درصد رشد می­ کند. با مدل سازی 71 کشور در طی 15 سال، رابطه­ ای معنادار بین قیمت سیگار قانونی و مصرف دخانیات غیرقانونی به دست آمده است.

تجارت غیرقانونی زمانی رشد می­کند که قیمت سیگار قانونی افزایش شدید یابد.  هنگامی که قیمت سیگار سریع­تر از درآمد مصرف­ کننده افزایش می­ یابد، مصرف­  کنندگان شروع به جستجوی گزینه­ های ارزان­تر می ­کنند و برخی از آنها به محصولات غیرقانونی روی می ­آورند. مالیات و تغییرات قیمتی ناشی از آن که توان مصرف­ کننده را برای خرید کمتر می­کند، منجر به افزایش سهم کالای دخانی غیرقانونی در بازارها می­ شود.

هم­چنین پژوهش نشان می­دهد که تجارت غیرقانونی عملاً جایگزین تجارت قانونی می­ شود نه اینکه سهم اضافه ­ای ایجاد شود. این به معنای از دست رفتن مشاغل قانونی و آسیب جدی به تولیدکنندگانی است که خود سهم بسزایی در درآمدهای مالیاتی دولت ­ها دارند.

این پژوهش نشان می­ دهد که اگر سیگار نسبت به درآمد افراد 10 درصد گران­تر شود، به طور متوسط تجارت غیرقانونی 7 درصد رشد می­‌کند.